~ Υπάρχει μόνο μια σταθερά, αμετάβλητη, συμπαντική αλήθεια. Η αιτιότητα. - Όλα ξεκινάνε με την επιλογή.

19 | 12 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία

Υπό μια έννοια, τυχερή ήταν η γενιά που είχε την ευκαιρία να αποκτήσει την πρώτη της επαφή με τον κόσμο του Matrix στον κινηματογράφο, δίχως καμία πρότερη εμπειρία και γνώση του συγκεκριμένου κόσμου. 

Καθόλου τυχαίο πως γίνεται προσπάθεια επανεκκίνησης του franchise 22 χρόνια μετά από την κυκλοφορία του πρώτου μέρους, δηλαδή εντός του χρονικού διαστήματος μιας γενιάς. Παρόμοια πράγματα ισχύουν και για το ελαφρώς διασκευασμένο τραγούδι του trailer (το οποίο υπάρχει ως προτεινόμενη μουσική συνοδεία, μαζί με το πλέον ταυτισμένο με το Matrix μουσικό ορχηστρικό κομμάτι: Clubbed to Death του Rob Dougan), το περίφημο White Rabbit από την Grace Slick που έγινε γνωστό μέσω των Jefferson Airplane, όχι όμως στο χρονικό πλαίσιο της μιας αλλά των δύο γενεών, 54 έτη μετά από την κυκλοφορία του ― αυτό είναι ουσιαστικά το ζήτημα που είχα θίξει στο κείμενο με τίτλο Εισαγωγή στο ζήτημα των γενεών, έχοντας υποσχεθεί μια ακόμα δημοσίευση που θα εξέταζε το συγκεκριμένο θέμα μέσα από τη σκοπιά της μαζικής κουλτούρας (κυρίως της μουσικής, δευτερευόντως του κινηματογράφου κ.λπ), για την οποία μέχρι στιγμής δεν βρέθηκε ο χρόνος. Αναφέρομαι στο ζήτημα της συνειδητής στην προκειμένη περίπτωση, αλλά και της ασυνείδητης σε άλλες περιπτώσεις, οριοθέτησης, παραλαβής και παράδοσης μεταξύ γενεών, από τους προηγούμενους στους επόμενους, στη μικρότερη χρονικά κλίμακα, δηλαδή εντός δύο ή το πολύ τριών γενεών, και πέραν των βιολογικών δεσμών, δηλαδή της οικογένειας. 

Βέβαια από τότε (1999) μέχρι σήμερα (2021) ο λόγος περί τεχνητής νοημοσύνης έχει γίνει κοινός τόπος, ενώ η πραγματικότητα ως προσομοίωση είναι μια από τις κύριες μεταφυσικές ιδέες που κυριαρχούν και προωθούνται με διάφορους τρόπους. 

Στο Matrix μπορεί να βρει κανείς στοιχεία που υπάρχουν σε έργα του Πλάτωνα, του Σοπενχάουερ και του Μπωντριγιάρ. Το κύριο έργο του μεσαίου είναι ο Κόσμος ως (Βούληση και) Παράσταση. Σήμερα, μιλάνε για την πραγματικότητα ως προσομοίωση. Ο Σοπενχάουερ πιθανότατα να αντιδρούσε, με ένα δηλητηριώδες ύφος, ως εξής: Ωραία, παρουσιάζετε αυτά που έγραφα εγώ διακόσια χρόνια πριν, παραλλαγμένα και ακατέργαστα χρησιμοποιώντας επιστημονικοφανίζουσες τεχνοκεντρικές έννοιες κενές περιεχομένου και ουσίας. Από το τίποτα, κάτι είναι και αυτό! ― άλλωστε, το δήλωνε ήδη στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του κύριου έργού του «Ούτε στους συγχρόνους μου ούτε στους συμπατριώτες μου, αλλά στην ανθρωπότητα παραδίδω το ολοκληρωμένο τώρα πλέον έργο μου, ευελπιστώντας ότι θα έχει γι' αυτήν αξία, έστω και αν η αξία του αναγνωριστεί καθυστερημένα, όπως άλλωστε είναι το πεπρωμένο του καλού πράγματος κάθε είδους... η μέθοδος της συστηματικής αγνόησης και αποσιώπησης μπορεί να αντέξει για αρκετό ακόμη καιρό». Ωστόσο, αφού τέλειωνε με τις κριτικές και τα παραπονά του, ο Σοπενχάουερ εάν ζούσε θα ρωτούσε: Ναι, αλλά τι υπάρχει πίσω από την προσομοίωση; Τίνος πράγματος φαινόμενο αποτελεί η προσομοίωση; Ποια είναι η εσωτερική ουσία της προσομοίωσης; 

Η απάντηση που δίνει το Matrix είναι η τελευταία από τις εικόνες που ακολουθούν, ή το τελευταίο και μεγαλύτερο μέρος μιας ουσιαστικά τριαδικής εικόνας που υπάρχει στο παράρτημα. Όμως, μέχρι να φτάσουμε στο τέλος ―το οποίο ακολουθείται από έναν δικό μου σχολιασμό―, ας θυμηθούμε ορισμένα σπουδαία αποσπάσματα από την τριλογία The Matrix. 

•  Φαντάζομαι ότι τώρα νιώθεις κάπως σαν την Αλίκη που κατρακυλάει στην τρύπα...

- Θα μπορούσες να το πεις αυτό.

•  Το βλέπω στα μάτια σου. Έχεις την έκφραση ανθρώπου που δέχεται αυτό που βλέπει επειδή περιμένει να ξυπνήσει. Ειρωνεία, αλλά κάτι τέτοιο δεν απέχει πολύ απ' την αλήθεια. Πιστεύεις στη μοίρα;

- Όχι.

•  Γιατί όχι;

- Δεν μου αρέσει η ιδέα ότι δεν ελέγχω τη ζωή μου.

•  Ξέρω καλά τι εννοείς. Θα σου πω γιατί είσαι εδώ. Επειδή ξέρεις κάτι. Δεν μπορείς να το εξηγήσεις. Αλλά το νιώθεις. Το ένιωθες σε όλη σου τη ζωή. Υπάρχει κάτι λάθος στον κόσμο. Δεν ξέρεις τι είναι, αλλά σε βασανίζει, σαν ένα θραύσμα στο μυαλό σου, που σε τρελαίνει. Αυτή η αίσθηση σε έφερε σ' εμένα. Ξέρεις για τι μιλάω;

- Το Μάτριξ; 

•  Θέλεις να μάθεις τι είναι;

Το Μάτριξ είναι παντού. Μας περιβάλλει. Ακόμη και τώρα, σ' αυτή την αίθουσα. Το βλέπεις έξω απ' το παράθυρό σου ή όταν ανοίγεις την τηλεόρασή σου. Το νιώθεις όταν πηγαίνεις στη δουλειά. Όταν πας στην εκκλησία, όταν πληρώνεις τους φόρους. Είναι ο κόσμος που σου σκέπασε τα μάτια για να σε τυφλώσει απ' την αλήθεια.

- Ποια αλήθεια;

•  Ότι είσαι ένας σκλάβος, Νίο. Όπως όλοι, γεννήθηκες στη δουλεία. Σε μια φυλακή που δεν γεύεσαι, δεν μυρίζεις, δεν αγγίζεις. Μια φυλακή για το μυαλό σου. Δυστυχώς, δεν μπορώ να σου πω τι είναι το Μάτριξ. Πρέπει να το δεις μόνος σου. Αυτή είναι η τελευταία σου ευκαιρία. Μετά από αυτό, δεν υπάρχει γυρισμός.

Αν πάρεις το μπλε χάπι, η ιστορία τελειώνει, θα ξυπνήσεις στο κρεβάτι σου και θα πιστεύεις ό,τι θέλεις.

Αν πάρεις το κόκκινο θα μείνεις στη Χώρα των Θαυμάτων, και θα σου δείξω πόσο βαθιά φτάνει ο λάκκος...

Να θυμάσαι. 

Σου προσφέρω μόνο την αλήθεια. 

Τίποτα περισσότερο.

~

•  Ήθελες να μάθεις τι είναι το Μάτριξ;

- Τώρα είμαστε μέσα σ' ένα πρόγραμμα;

•  Τόσο απίστευτο είναι; Τα ρούχα σου έχουν αλλάξει. Τα βύσματα χάθηκαν. Τα μαλλιά σου έχουν αλλάξει. Η εμφάνισή σου τώρα είναι αυτό που ονομάζουμε υπολειμματική εικόνα του εαυτού. Η νοερή προβολή του ψηφιακού σου εαυτού.

- Δεν είναι αληθινό;

•  Τι είναι αληθινό; Πώς ορίζεις το αληθινό; Αν μιλάς γι' αυτό που νιώθεις, που μυρίζεις, γεύεσαι ή βλέπεις, τότε το αληθινό είναι ηλεκτρικά σήματα που ερμηνεύει ο εγκέφαλος σου. Αυτός είναι ο κόσμος που γνωρίζεις. Ο κόσμος όπως ήταν στο τέλος του 20ού αιώνα. Υπάρχει σαν μέρος μίας νευροπαρεμβατικής εξομοίωσης που ονομάζουμε Μάτριξ. Ζούσες σ' έναν κόσμο ονείρων. Αυτός είναι ο κόσμος όπως υπάρχει σήμερα.

 

Καλώς ήρθες στην έρημο του πραγματικού.

•  Έχουμε μόνο κομμάτια πληροφοριών. Μα ξέρουμε ότι κάποια στιγμή στις αρχές του 21ου αιώνα όλο το ανθρώπινο είδος ενώθηκε για να γιορτάσει. Θαυμάζαμε το μεγαλείο μας καθώς γεννούσαμε την ΤΝ.

- ΤΝ; Εννοείς Τεχνητή Νοημοσύνη. 

•  Μια ενιαία συνείδηση που γέννησε μια ολόκληρη γενιά μηχανών. Δεν ξέρουμε ποιος χτύπησε πρώτος, εμείς ή εκείνες. Αλλά ξέρουμε ότι εμείς καταστρέψαμε τον ουρανό. Εκείνη την περίοδο ήταν εξαρτημένα από την ηλιακή ενέργεια. Και πιστεύαμε πως θα ήταν αδύνατον να επιβιώσουν χωρίς μια πηγή ενέργειας τόσο άφθονη όσο ο ήλιος. Σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία εξαρτιόμασταν από μηχανές για να επιβιώνουμε.

Η μοίρα διαθέτει μία αίσθηση ειρωνείας.

~

Τι είναι το Μάτριξ;

Έλεγχος. 

Είναι ένας κόσμος ονείρων που παράγεται από υπολογιστή, φτιαγμένος για να μας κρατά υπό έλεγχο, προκειμένου να μετατρέπουν το ανθρώπινο είδος... 

...σε αυτό.

Όχι. Δεν το πιστεύω. Δεν είναι δυνατόν.

Δεν είπα ότι θα ήταν εύκολο. Μόνο ότι θα ήταν η αλήθεια.

~ . ~

•  Ξέρεις γιατί ήρθαμε εδώ.

~ Μεταφέρω πληροφορίες. Ξέρω πολλά πράγματα. Το θέμα είναι αν ξέρεις εσύ γιατί είσαι εδώ;

•  Ψάχνουμε για τον Κλειδοκράτορα.

~ Α, ναι, πράγματι. Ο Κλειδοκράτορας, φυσικά. Μα δεν είναι αυτός ο λόγος, δεν είναι το γιατί. Ο Κλειδοκράτορας είναι το μέσον, όχι ο σκοπός. Άρα τον ψάχνετε για να βρείτε έναν τρόπο να κάνετε... τι;

- Ξέρεις την απάντηση στην ερώτηση.

~ Εσύ, όμως, την ξέρεις; Νομίζεις ότι την ξέρεις, αλλά δεν την ξέρεις. Είσαι εδώ γιατί σε έστειλαν. Σου είπαν να έρθεις και υπάκουσες. Αυτός είναι, ασφαλώς, ο τρόπος των πραγμάτων. Βλέπεις, υπάρχει μόνο μια σταθερά, αμετάβλητη, συμπαντική αλήθεια. Η αιτιότητα. Δράση, αντίδραση. Αιτία, αποτέλεσμα.

- Όλα ξεκινάνε με την επιλογή.

~ Όχι. Λάθος. Η επιλογή είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργείται μεταξύ αυτών που έχουν εξουσία και αυτών που δεν έχουν... 

Τι φταίει λοιπόν; Ποιος είναι ο λόγος; Σύντομα δεν θα έχει σημασία. Σύντομα, το γιατί και η αιτία χάνονται κι αυτό που έχει σημασία είναι το ίδιο το συναίσθημα. Αυτή είναι η φύση του κόσμου. Το πολεμάμε, αγωνιζόμαστε να το αρνηθούμε, αλλά ασφαλώς προσποιούμαστε. Ένα ψέμα. Πίσω απ' την ισορροπημένη προσποιητή εμφάνιση, η αλήθεια είναι ότι είμαστε εντελώς εκτός ελέγχου. 

Αιτιότητα. Δεν μπορούμε να της ξεφύγουμε. Είμαστε σκλάβοι της. Μόνη μας ελπίδα, μόνη μας γαλήνη, να κατανοήσουμε το γιατί. Το γιατί είναι αυτό που ξεχωρίζει εμάς από αυτούς, εσένα από εμένα.  Το γιατί είναι η μόνη πηγή δύναμης. Χωρίς αυτό, είσαι ανίσχυρος. 

~ . ~

Πως είναι δυνατόν;

Είναι ο Εκλεκτός

~ . ~

Γιατί! 

Γιατί επιμένεις;!

Γιατί το επιλέγω.

~ . ~

- Απλώς δεν έχω...

~ Ξανακούσει πρόγραμμα να μιλά για αγάπη;

- Είναι ανθρώπινο συναίσθημα.

~ Όχι, είναι μια λέξη. Μα σημασία έχει η σύνδεση που υπονοεί η λέξη.

Βλέπω ότι εσύ είσαι ερωτευμένος.

Πες μου τι θα θυσίαζες για να κρατήσεις τη σύνδεση αυτή.

- Τα πάντα.

.~`~.

Παράρτημα 

ή 

ο Κόσμος

ως Βούληση

και Παράσταση

Για το Matrix, η εσωτερική ουσία  του Κόσμου είναι ο κώδικας, το ψηφίο. Το Matrix είναι το τηλεοπτικό  και κινηματογραφικό ευαγγέλιο των προγραμματιστών και της ψηφιοποίησης. 

Το κήρυγμα του τεχνολογικού ευαγγελίου πρωτοέλαβε χώρα στον τηλεοπτικό άμβωνα των κινηματογραφικών αιθουσών, η υλοποίηση  του λόγου του κοσμικού αυτού ευαγγελίου συνεχίζεται με προσπάθειες όπως το Metaverse (το κίνητρο της δημιουργίας του κόσμου των ονείρων που παράγεται από τον υπολογιστή, κατά τα λόγια του Μορφέα, είναι «για να μας κρατά υπό έλεγχο, προκειμένου να μετατρέπουν το ανθρώπινο είδος σε»... μπαταρία. Ο έλεγχος παραμένει, πάντοτε, απλώς στη θέση της μπαταρίας βρίσκονται τα data). 

Ο Σοπενχάουερ, ασφαλώς, θα διαφωνούσε με την άποψη ότι η εσωτερική ουσία του Κόσμου είναι ο ψηφιακός κώδικας. Και θα ισχυριζόταν ότι και οι τρεις τελευταίες εικόνες, τόσο η προσομοίωση του κόσμου του 20ου αιώνα και ο κατεστραμμένος κόσμος των μηχανών, όσο και ο ψηφιακός κόσμος (εντός) του Matrix, αποτελούν και οι τρεις, εξίσου, (ανα)παράσταση, δηλαδή φαινόμενα και όχι την εσωτερική ουσία του Κόσμου. 

Νωρίτερα, όμως (και σε αυτή την παράγραφο αυθαιρετώ φιλοσοφικά αλλά όχι κινηματογραφικά), στο παράρτημα προηγείται μια διπλή εικόνα, το φιλί, στην οποία διαπιστώνουμε την επανάληψη του ορίου που είδαμε και στο Interstellar, μέσω παλαιότερου κείμενου που προσέγγισε την επιστημονική φαντασία ως εκκοσμικευμένη αποκαλυπτική και θρησκευτική μορφή. Το κλειδί της υπέρβασης του αδιεξόδου, τόσο των φυσικών όσο και των ψηφιακών νόμων, είναι ένα και κοινό, το ίδιο ― η αγάπη. Ο Σοπενχάουερ πιθανότατα θα μετατρεπόταν σε βομβιστή αυτοκτονίας, ή σε Wolverine ή Logan (δες παρακάτω), με τη βλασφημία μιας τέτοιας ερμηνευτικής ρηχότητας και βεβήλωσης ― δηλαδή με την ταύτιση της εσωτερικής ουσίας του Κόσμου με την αγάπη, και συνεπακόλουθα με την αναγωγή της βούλησης στην αγάπη (εξαντικειμενίκευση της οποίας αποτελεί το φιλί). Εντούτοις, όπως είπαμε, αυτό είναι το κλειδί που διαθέτουν και το όριο που αγγίζουν τόσο το Interstellar όσο και το Matrix.

Ωστόσο, το Matrix δεν σταματάει στην ιδέα της πραγματικότητας ως προσομοίωσης, καθώς θέτει ευρύτερα ζητήματα περί της συνείδησης των μηχανών και της ελευθερίας της βούλησης.

Για το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης, όπως παρουσιάζεται στο Matrix, ο Σοπενχάουερ πιθανότατα θα έλεγε, and i quote:

Αν τώρα ρωτούσε κανείς σχετικά έναν εντελώς απροκατάληπτο άνθρωπο, αυτός δεν θα εξέφραζε παρά την άμεση εκείνη συνείδηση, η οποία τόσο συχνά θεωρείται συνείδηση της ελευθερίας της βούλησης, με τα εξής περίπου λόγια: «Μπορώ να κάνω ό,τι θέλω· θέλω να πάω αριστερά, πηγαίνω αριστερά, θέλω πάλι να πάω δεξιά, πηγαίνω δεξιά. Αυτό εξαρτάται από τη βούλησή μου, άρα είμαι ελεύθερος». Η δήλωση αυτή είναι, ασφαλώς, απόλυτα αληθής και σωστή· μόνο που εμπεριέχει ήδη τη βούληση ως προϋπόθεση, καθώς υποθέτει ότι ο άνθρωπος έχει ήδη αποφασίσει...

Είναι αποκλειστικά και μόνο η υποκείμενη σ' αυτήν τη δήλωση συνείδηση που κάνει εδώ τον απροκατάληπτο, τον φιλοσοφικά δηλαδή ακαλλιέργητο άνθρωπο ―ο οποίος, παρεμπιπτόντως, μπορεί σε άλλους τομείς να είναι κάλλιστα εξαιρετικός λόγιος― να θεωρεί την ελευθερία της βούλησης κάτι τόσο βέβαιο ώστε να τη διακηρύσσει ως αδιαμφισβήτητη αλήθεια και να μην μπορεί καν να πιστέψει ότι οι φιλόσοφοι αμφιβάλλουν στα σοβαρά γι' αυτήν, τρέφοντας ενδόμυχα την άποψη ότι όλη αυτή η φλυαρία είναι απλώς εριστική άσκηση σχολαστικής διαλεκτικής και, κατά βάθος, καλαμπούρι...

...αν τώρα η αλήθεια που υπερασπίζομαι συγκαταλέγεται σ' εκείνες που αντίκειται στις προσχηματισμένες απόψεις της κοντόφθαλμης μάζας, και δη στις σκανδαλώδεις για τους αδαείς και τους αδύναμους, τούτο δεν επιτρεπόταν να με αποτρέψει από το να την παρουσιάσω δίχως επιφυλάξεις και περιστροφές λαμβανομένου υπ' όψιν ότι εδώ δεν μιλάω στον λαό, αλλά σε μια πεφωτισμένη ακαδημία, η οποία δεν διατύπωσε το πολύ επίκαιρο ερώτημά της για να εδραιώσει την προκατάληψη, αλλά χάριν της αλήθειας.

Επιπλέον, ο έντιμος ερευνητής της αλήθειας, εφόσον το ζητούμενο είναι να διαπιστώσει μια αληθή πρόταση και να την πιστοποιήσει, εξετάζει την αλήθεια πάντα και μόνο ως προς τους λόγους που τη θεμελιώνουν και όχι ως προς τις συνέπειες που επισύρει· ο καιρός να αποτιμηθούν οι συνέπειές της θα έρθει όταν η ίδια θα έχει πλέον εδραιωθεί.

Περί της ελευθερίας της βούλησης, 1839

Αρθούρος Σοπενχάουερ

Όταν έχεις να «σηκώσεις» τέτοιες θεματικές, με τις οποίες επιπρόσθετα έχεις καταπιαστεί πετυχημένα στο παρελθόν, η απογοήτευση ―αν όχι η ελαφρότητα ή και η παρωδία― είναι σχεδόν βέβαιη. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη γενιά που κατηχήθηκε, ερχόμενη για πρώτη φορά σε επαφή με τον κόσμο του Matrix, μέσω του κινηματογραφικού άμβωνα. Για τη γενιά που την ακολουθεί, και τώρα βρίσκεται στη θέση της, από την άλλη μεριά ίσως τα πράγματα να είναι διαφορετικά... 

Θα δούμε εάν το Matrix Ressurections έχει κάποια παραπάνω απάντηση να δώσει, όχι μόνο περί της ελευθερίας της βούλησης και της συνείδησης των μηχανών αλλά και περί της πραγματικότητας ως προσομοίωσης ― ή μήπως ως ονείρου;   

 Ίδωμεν... 

.~`~.

Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.

19 | 12 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021