Ακάθεκτος κυλάει ο χρόνος και στην αέναη κίνησή του παρασύρει τα πάντα και τα καταποντίζει στο βυθό της αφάνειας ―πότε πράγματα ασήμαντα και πότε μεγάλα και αξιομνημόνευτα― και, όπως λέει ο τραγικός ποιητής, φέρνει στο φως τα άδηλα και κρύβει τα φανερά. Αλλά ο λόγος της ιστορίας γίνεται φράγμα πανίσχυρο για το ρεύμα του χρόνου και σταματάει κατά κάποιον τρόπο την ακάθεκτη ροή του κι απ' όσα συμβαίνουν στο κύλισμα του, συγκρατεί και περισφίγγει όλα όσα επιπλέουν και δεν τ' αφήνει να ξεγλιστρήσουν σε λήθης βυθούς.
Αυτή τη διαπίστωση έχω κάμει εγώ, η Άννα, κόρη των βασιλέων Αλεξίου και Ειρήνης, πορφυρογέννητη και πορφυροθρεμμένη, όχι άμοιρη γραμμάτων, αλλά με σοβαρότατη σπουδή των ελληνικών, χωρίς να έχω παραμελήσει ούτε τη ρητορική και αφού διάβασα προσεκτικά τόσο τα έργα του Αριστοτέλη όσο και τους διαλόγους του Πλάτωνος και κόσμησα το πνεύμα μου με τα μαθηματικά, την αστρονομία και τη μουσική (πρέπει να αναφέρονται αυτά και δεν είναι περιαυτολογία να απαριθμείς όσα η φύση και ο πόθος της γνώσης έχουν δώσει και επιβράβευσε ο επουράνιος Θεός με τη συνεπικουρία των περιστάσεων), γι' αυτό και θέλω, με το σύγγραμμα μου αυτό, να εξιστορήσω τα έργα του πατέρα μου, που δεν είναι άξια να παραδοθούν στη σιωπή ούτε να παρασυρθούν από το ρεύμα του χρόνου σαν σε πέλαγος λήθης, όσα επετέλεσε αφού ανέλαβε το σκήπτρο και όσα έπραξε πριν απ' τη στέψη του, όταν ήταν στην υπηρεσία άλλων βασιλέων.
Έρχομαι λοιπόν να μιλήσω γι' αυτά όχι για να κάμω επίδειξη της συγγραφικής μου δεινότητας, αλλά για να μη μείνει αμνημόνευτο στους μεταγενέστερους ένα τόσο σπουδαίο έργο, επειδή και τα μεγαλύτερα κατορθώματα, αν δεν τα διαφυλάξει η ιστορία παραδίδοντας τα στη μνήμη, τα σβήνει το σκοτάδι της σιωπής.
.~`~.
Ήταν η εποχή που η ηγεμονία των Ρωμαίων κλονιζόταν σοβαρά: οι Τούρκοι υπερτερούσαν σ' όλες τις μάχες κι οι Ρωμαίοι υποχωρούσαν σαν άμμος που συντρίβεται κάτω απ' τα πόδια. Τότε ακριβώς εκείνος επιτέθηκε εναντίον της βασιλείας των Ρωμαίων... ήταν Κέλτης που είχε στο παρελθόν καταταγεί στο στρατό των Ρωμαίων. Η τύχη τον ευνόησε και έγινε μέγας και τρανός...
Την ίδια στιγμή ξεσηκωνόταν ο Σκύθης από το βορρά κι από τη δύση ο Κέλτης κι απ' την ανατολή ο Ισμαήλ, για να μην αναφέρω τους θαλασσινούς κινδύνους, τους βαρβάρους που θαλασσοκρατούσαν, τα αναρίθμητα πειρατικά πλοία που τεκτόνευσε η μανία των Σαρακηνών κι έθεσε σε κίνηση η πλεονεξία των Ουετόνων και το μίσος τους κατά της βασιλείας των Ρωμαίων. Γιατί όλοι την εποφθαλμιούν. Φύσει γὰρ οὖσα κυρίαρχη όλων των εθνών η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, εχθρικά διακείμενους έχει απέναντι της τους δούλους: όλοι, ο καθένας από άλλο μέρος, ορμούν εναντίον της με την πρώτη ευκαιρία από στεριά κι από θάλασσα.
Η σχέση της ελευθερίας και της ανάγκης ελαττώνεται ή αυξάνεται, ανάλογα με την άποψη μέσω της οποίας μελετάμε την ενέργεια. Όμως, η σχέση αυτή παραμένει πάντα αντιστρόφως ανάλογη.
Ο άνθρωπος που πνίγεται και, για να σωθεί, πιάνεται από έναν άλλο και τον πνίγει, η εξαντλημένη από το θηλασμό μητέρα, που κλέβει για να φάει, ή ο άνθρωπος ο συνηθισμένος στην πειθαρχία, που με το πρόσταγμα σκοτώνει έναν ανυπεράσπιστο άνθρωπο, φαίνονται λιγότερο ένοχοι, δηλαδή λιγότερο ελεύθεροι και πιο πολύ υποκείμενοι στο νόμο της ανάγκης, σε εκείνον που ξέρει τις συνθήκες όπου βρίσκονται οι άνθρωποι αυτοί, και περισσότερο ελεύθεροι σε εκείνον που δεν ξέρει πως ο άνθρωπος εκείνος πνιγόταν ο ίδιος, πως η μητέρα ήταν πεινασμένη, πως ο στρατιώτης εκτελούσε διαταγή κ.λπ.
Απαράλλαχτα όπως φαίνεται λιγότερο ένοχος ο άνθρωπος που έκανε φόνο εδώ κι είκοσι χρόνια, και μετά απ' αυτό έζησε ήσυχα και χωρίς να βλάψει πια κανέναν, η πράξη του φαίνεται πιο πολύ υποκείμενη στο νόμο της αναγκαιότητας σε εκείνον που μελετάει την πράξη, αφού πέρασαν τα είκοσι χρόνια, και περισσότερο ελεύθερη σε εκείνον που μελέτησε την ίδια πράξη την επομένη της εκτέλεσης της. Κι απαράλλαχτα η κάθε πράξη ανθρώπου τρελού, μεθυσμένου ή εξημμένου φαίνεται λιγότερο ελεύθερη και περισσότερο υποκείμενη στην ανάγκη σε εκείνον που ξέρει την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου που την έκανε, και περισσότερο ελεύθερη και λιγότερο υποκείμενη στην ανάγκη σε εκείνον που δεν ξέρει την ψυχική του κατάσταση.
Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις, αυξάνεται ή μειώνεται η έννοια της ελευθερίας και αντίστοιχα μειώνεται ή αυξάνεται η έννοια της ανάγκης, ανάλογα με την άποψη μέσω της οποίας μελετάται η πράξη. Έτσι που, όσο μεγαλύτερη φαίνεται η ανάγκη, τόσο λιγότερη φαίνεται η ελευθερία ― και αντίστροφα...
Όλες, χωρίς εξαίρεση, οι περιπτώσεις όπου αυξάνεται και μειώνεται η παράσταση μας για την ελευθερία και την ανάγκη έχουν μονάχα τρεις αιτίες· τις σχέσεις του ανθρώπου που έκανε την πράξη: 1) Προς τον εξωτερικό κόσμο, 2) Προς τον χρόνο, και 3) Προς τα αίτια που δημιούργησαν την πράξη....
Μονάχα πάνω σε αυτές τις τρεις βάσεις στηρίζονται το ακαταλόγιστο του εγκλήματος, που υπάρχει σε όλες τις νομοθεσίες, και τα ελαφρυντικά που μετριάζουν την ενοχή. Η ευθύνη παρουσιάζεται μεγαλύτερη ή μικρότερη, ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη γνώση των συνθηκών κάτω από τις οποίες βρισκόταν ο άνθρωπος που η πράξη του κρίνεται, ανάλογα με το μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τότε που έγινε η πράξη ως τη στιγμή που κρίνεται, και τη μεγαλύτερη ή μικρότερη γνώση των αιτιών της πράξης.
Κι έτσι, η παράσταση μας για την ελευθερία και την ανάγκη αυξομειώνεται ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη σχέση με τον εξωτερικό κόσμο, το μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα και τη μεγαλύτερη ή μικρότερη εξάρτηση από τα αίτια, που μέσα σε αυτά μελετάμε το φαινόμενο της ζωής του ανθρώπου.
Ώστε, αν μελετάμε μια τέτοια κατάσταση ανθρώπου, που η σχέση του με τον εξωτερικό κόσμο είναι περισσότερο γνωστή, η χρονική περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα στην εκτέλεση της πράξης και στην κρίση της είναι μεγάλη, και τα αίτια της πράξης είναι παρά πολύ προσιτά, τότε έχουμε την παράσταση της μεγαλύτερης ανάγκης και της μικρότερης ελευθερίας. Αν όμως μελετάμε τον άνθρωπο σε ελάχιστη εξάρτηση από τις εξωτερικές συνθήκες, αν η πράξη του έγινε σε στιγμή εγγύτατη με την παρούσα και τα αίτια της πράξης του μας είναι λιγότερο προσιτά, τότε έχουμε την παράσταση της μικρότερης ανάγκης και της μεγαλύτερης ελευθερίας.
Η λογική πίσω από τη Summa, τη βαθμίδα ―που παραπέμπει σε ανεμόσκαλα όπως το πλατύσκαλο παραπέμπει σε κλίμακα― και τη χρονική ανάπαυλα είναι η εξής: οι ιδέες χρειάζονται ποιοτικό χρόνο τόσο για την παραγωγή και δημιουργία τους όσο για την αφομοίωση και επεξεργασία τους, προκειμένου να μεστώσουν. Ο χρόνος είναι υπερπολύτιμος· η επιτάχυνση και πύκνωση του δεν είναι άσχετη με την ηθική και υλική στειρότητα ―που ενισχύεται μέσω της αναγωγής μας στον ψηφιακό χρόνο της οθόνης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και μικροϋπολογιστή, δηλαδή του κινητού τηλεφώνου―, με την αξιακή αποστείρωση και τη βιολογική στειρότητα. Οι ιδέες, αποτελούν δημιουργήματα και προϊόντα του ανθρώπινου πνεύματος και δεν ακολουθούν τη λογική και το χρόνο της καθημερινής κατανάλωσης και της ψηφιακής εξαΰλωσης ή του τσιμπολογήματος που τη συνοδεύει. Χρειάζονται χρόνο, βιολογικό, οργανικό, εγκεφαλικό ― εξ ου και οι μηχανές, νοήμονες ή μη, ούτε παράγουν ούτε δημιουργούν ιδέες παρά μονάχα συσσωρεύουν, υπολογίζουν και ―οι πιο ανεπτυγμένες από αυτές― συγκρίνουν δεδομένα αναγνωρίζοντας συσχετίσεις μεταβλητών (δεν είναι μικρό πράγμα, όμως είναι ζήτημα διαφορετικής τάξης). Όλος ο πλούτος ξεκινά από τα μυαλά των ανθρώπων και περνά στο φυσικό κόσμο και το κοινωνικό και αστικό τους περιβάλλον κυρίως μέσω των χεριών τους. Ο άνθρωπος έφτασε στο σημείο να φτιάχνει μηχανικά χέρια και εργαλεία αποδίδοντας τους, σταδιακά, ιδιότητες και χαρακτηριστικά που έχει απορρίψει για τον ίδιο: πνεύμα και συνείδηση ή, ακόμη-ακόμη, προσδίδοντας στη μηχανή λατρευτικό και θεϊστικό χαρακτήρα ή ιδιότητες μυθικές.
Η πολιτική χρειάζεται ιδέες. Το συμφέρον, δίχως ιδέες, δεν έχει ούτε νομιμοποίηση ―στις συνειδήσεις― σε ενεστώτα χρόνο ούτε διάρκεια σε μέλλοντα, αδυνατεί να κινητοποιήσει θελήσεις, να χαράξει στρατηγικές και να θέσει σε εφαρμογή πλάνα που απαιτούν αυτοσχεδιασμό, ευελιξία και προσαρμοσιμότητα σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο ενώ, από την άλλη, οι ιδέες, ως αποτελέσματα πνευματικών πράξεων, δίχως συμφέροντα να τις ενστερνίζονται και να τις προωθούν, δηλαδή δίχως το πέρασμα από την εσωτερική δράση και τις πνευματικές πράξεις στις εξωτερικές κοινωνικές πράξεις και δράσεις, δεν λειτουργούν ιστορικά. Δίχως ιδέες το συλλογικό επίπεδο λόγου και πράξης βυθίζεται και επικρατεί στην πολιτική το πνεύμα της μετριότητας και της διαχείρισης και η μηχανιστική λογική.
Ανά τακτά χρονικά διαστήματα θα δημιουργώ Summæ, βαθμίδες και ανάπαυλες, για λόγους προσανατολισμού και προκειμένου ο αναγνώστης να κερδίζει χρόνο, τόσο βιολογικό όσο και ποιοτικό (από απόψεως αφομοίωσης ή έρευνας). Στη συγκεκριμένη σειρά δημοσιεύσεων θα συγκεντρώνονται θέσεις και ιδέες ―από πρόσφατα κάθε φορά κείμενα― που μπορούν να γίνονται αντιληπτές ως ψηφίδες (ίσως υπάρξουν και Summæ με προγνώσεις, θέσεις, ιδέες και εκτιμήσεις από παλαιότερα κείμενα, περασμένων ετών, αν κριθεί σκόπιμο ή επίκαιρο). Οι ψηφίδες εμπεριέχουν τη διάσταση της υποκειμενικότητας του αναγνώστη, καθώς διαφορετικοί άνθρωποι βλέπουν διαφορετικές συνδέσεις και σχέσεις μεταξύ πραγμάτων και ιδεών και αναλόγως την αλληλοσυσχέτιση τους, με τα πρίσματα που προσφέρουν οι ψηφίδες-ιδέες, αναδύονται διαφορετικές εικόνες, δηλαδή νοήματα. Τα προηγούμενα είναι πολύ όμορφα μόνο που έχουν, όπως κάθε πράγμα άλλωστε, και αρνητικές όψεις που τα συνοδεύουν. Οι ιδέες ως ψηφίδες αποκόπτονται από το οργανικό τους περιβάλλον, χάνεται η λογική τους σειρά και επεξεργασία, καθώς και η συνοχή της εσωτερικής δράσης που οδηγεί στις πνευματικές πράξεις που τις γεννούν. Αποκομμένες από το αρχικό τους πλαίσιο αλλοιώνονται και τίθενται ευκολότερα στη διάθεση και χρήση πάσης φύσεως σκοπιμοτήτων (κάτι που συμβαίνει πάντοτε, όμως εδώ τονίζεται το ευκολότερα). Χάνεται, επίσης, η απόλαυση της ανάγνωσης του κειμένου ως ροής ― σε βάθος χρόνου είναι εξαιρετικά πιθανόν η ανάγνωση να υποκατασταθεί από την ακοή, εξέλιξη που θα επιφέρει μεταβολές στην ανθρώπινη μνήμη και συνεπακόλουθα στην ηθική του, καθώς η μνήμη μπορεί να γίνει αντιληπτή και ως ένα καθαρά ηθικό φαινόμενο. Κάθε πράγμα φέρει μαζί με τη φωτεινή και τη σκοτεινή του όψη.
Η Summa, λοιπόν, αποτελεί μια άχαρη μεν χρήσιμη δε, προσπάθεια διευκόλυνσης και διαφύλαξης του χρόνου σας.
Θέλω να τονίσω, ξανά, πως βρίσκομαι σε μια αρχική φάση όπου επιχειρώ να αναδείξω τάσεις, δυνάμεις και μεταβολές. Για να το θέσω με μια παρομοίωση, μέσω της οποίας λειτουργεί καλύτερα ο ανθρώπινος εγκέφαλος: ασχολούμαι με τη σύσταση και τις ιδιότητες του εδάφους, με τα ρεύματα που το διαπερνούν και τις μετακινήσεις τεκτονικών πλακών υπογείως, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν τα θεμέλια των κτισμάτων-οντοτήτων (π.χ κράτη), με τα οποία θα ασχοληθώ σε δεύτερο χρόνο και με εμβόλιμα κείμενα (Υπάρχουν συνειδήσεις που ασχολούνται μόνο με την υπόγεια διάσταση, άλλες που δίνουν βαρύτητα κυρίως στα οικοδομήματα ενώ κάποιες, τέλος, πηδούν από στέγη σε στέγη κοιτώντας τα άστρα). Δεν υπάρχει βιασύνη για ενασχόληση με το επίπεδο των οντοτήτων-κρατών, για δύο λόγους: πρώτον, έχει παραχθεί τεράστιο έργο σε κρατοκεντρικό επίπεδο τα έξι από τα οκτώ τελευταία χρόνια, γεγονός που καθιστά εύκολο ανά πάσα στιγμή να συσχετιστούν οι τάσεις και οι δυνάμεις που θα εξεταστούν με τις οντότητες. Δεύτερον, δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς προς ποιες κατευθύνσεις εξωθούνται τα πράγματα. Όσα ακούγονται και γράφονται περί κρατών τον τελευταίο καιρό έχουν να κάνουν λιγότερο με πραγματικότητες και περισσότερο με ιδεολογία. Συγκεκριμένα με την προσπάθεια του ηττημένου, σε υποχώρηση και αποδρομή, πρώην πλανητικού ημί-ηγεμόνα να κυβερνήσει, για μια ακόμη φορά, τις καρδιές και τα μυαλά των ανθρώπων ―όπως ήταν μια αγαπημένη φράση που συνεχώς προωθούσε μέσω των κατά τόπους εκφραστών του― και να κατευθύνει τις συνειδήσεις σε νοήματα που τον συμφέρουν, με απώτερο σκοπό και στόχο να διαμορφώσει το έδαφος νομιμοποίησης των πράξεων αντεπίθεσης του, λόγω των ασφυκτικών πιέσεων και αδιεξόδων που αντιμετωπίζει.
Η αντιδραστική και επιθετική συμπεριφορά και στάση του συγκεκριμένου κράτους, έναντι όλων των υπολοίπων, φίλων και εχθρών, δεν προκύπτει ούτε απορρέει λόγω κάποιας ουσιοκρατικής κακότητας του ―αντίληψη πάντως που προωθεί κατ' εξακολούθηση προσπαθώντας να δαιμονοποιήσει όλους τους κατά καιρούς αντιπάλους του―, αν και είναι το κράτος με τις μεγαλύτερες ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση τόσο στο εσωτερικό του όσο και στον πλανήτη (με χαοτική μάλιστα διαφορά από το δεύτερο: πως είναι δυνατόν να μην φταίει ο μέχρι πρότινος κυρίαρχος ή ημί-ηγεμόνας;), ούτε οφείλεται σε κάποια πανίσχυρη δαιμονική προσωπικότητα που το κυβερνά και αν έφευγε από τη μέση θα γίνονταν όλα μέλι-γάλα ― πολεμικές και επιχειρήματα τέτοιας υφής σχετίζονται περισσότερο με τα συνεχώς διευρυνόμενα χάσματα και αδιέξοδα στο εσωτερικό του και με τη σφαγή μεταξύ των ελίτ, παρά με την πραγματικότητα. Η συμπεριφορά και η στάση του συγκεκριμένου κράτους σχετίζεται με την ανικανότητα, τις μυωπικές επιλογές, τα στρατηγικά λάθη και την αλαζονεία του, με τον ίδιο του τον εαυτό και όχι με τους άλλους, όσους προσλαμβάνει ως ανταγωνιστές, αντιπάλους ή ακόμη και εχθρούς του, και προκύπτει κυρίως από τις εξής δύο θεμελιώδεις συνθήκες (υπάρχουν ασφαλώς και άλλες περιφερειακές): κατά πρώτον, έχει απολέσει όχι απλώς την αξιοπιστία του αλλά και την ισχύ της πειθούς ―και συνεπακόλουθα τη νομιμοποίηση που τη συνοδεύει―, εξέλιξη που το ωθεί, και θα συνεχίσει να το ωθεί ακόμη εντονότερα όσο βαθύτερα γίνονται τα αδιέξοδα του, σε συνεχή χρήση ισχύος εξαναγκασμού μέσω απειλών και εκβιασμών έναντι όλων των υπολοίπων, συμμάχων και αντιπάλων, φίλων και εχθρών, θεών και δαιμόνων. Κατά δεύτερον, έχει ηττηθεί στο πεδίο του χρόνου ―δηλαδή σε στρατηγικό επίπεδο―, εξέλιξη που το ωθεί σε μια συνθήκη προληπτικής επιθετικότητας (συμπεριφορά που γνωρίζουμε όλοι μας καθώς τη συναντάμε στην καθημερινότητα μας σε συνθήκες οπού κυριαρχεί αδυναμία, ανασφάλεια και ανησυχία για το μέλλον, και μεγάλη εσωτερική πίεση), σε ένα mindset στο οποίο εισέρχεται κάθε απελπισμένο κράτος που αντιλαμβάνεται ―κυρίως από απόψεως επιλογών και πιθανοτήτων― πως ο χρόνος έχει μεταβληθεί σε αντίπαλο του και αναγκάζεται να κάνει αγώνα εναντίον του. Τέλος, κινδυνεύει να ηττηθεί ―πέρα από το πλαίσιο του χρόνου― και στο πεδίο του ιστορικού ορίζοντα, δηλαδή στο πλέον στρατηγικό επίπεδο του ιστορικού χρόνου που προσφέρει ένα όραμα.
Τα προηγούμενα δεν είναι θέμα δυνατοτήτων ή λανθάνουσας ισχύος ενός κράτους και εξετάσης τους vis-à-vis τις δυνατότητες και την ισχύ ενός άλλου κράτους. Παραδείγματος χάριν, για να φέρω ένα παράδειγμα από συγκεκριμένο πεδίο, το απόγειο των Η.Π.Α vis-à-vis οποιουδήποτε ανταγωνιστή τους ήταν τα έτη 1945-1949, όταν και αποτέλεσε το μόνο κράτος στον πλανήτη που μπορούσε να χτυπήσει οποιοδήποτε άλλο κράτος, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, δίχως να δεχτεί αντίποινα, δηλαδή δίχως να υπάρχει πυρηνικός εξισορροπιστής. Από εκείνη την περίοδο και ύστερα ο αριθμός των κρατών που διαθέτουν δυνατότητα πυρηνικού πλήγματος, με αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς, συνεχώς αυξάνεται ― γεγονός που οδηγεί σε συνεχή απώλεια ισχύος σε συστημικό επίπεδο. Είναι απαραίτητη όμως, σε αυτό το σημείο, μια επισήμανση που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συνήθως διαφεύγει προσοχής. Ένα κράτος μπορεί να διευρύνει το χάσμα ισχύος vis-à-vis ενός άλλου κράτους (π.χ Η.Π.Α vs Ε.Σ.Σ.Δ τη δεκαετία του 1980) και την ίδια στιγμή να αποδυναμώνεται σε συστημικό επίπεδο (λόγω της μεταβολής της δομής ―την απώλεια του πυρηνικού μονοπωλίου στην προκειμένη περίπτωση― του συστήματος από μονοπολικό σε διπολικό και τέλος σε ασύμμετρα πολυπολικό). Στο επίπεδο του ιστορικού ορίζοντα, οι Η.Π.Α έφτασαν στο απόγειο τους την περίοδο 1989-1992, όταν και κατάφεραν να πείσουν καρδιές και μυαλά ―δηλαδή να χειραγωγήσουν συνειδήσεις σμιλεύοντας το φαντασιακό των ανθρώπων με την ιδέα― πως οι κοινωνίες των ανθρώπων και οι πολιτικές τους κοινότητες έφτασαν σε κάποιο Τέλος της Ιστορίας. Κατανοητό γίνεται από τα προηγούμενα πως διαφορετικές προσεγγίσεις και επίπεδα ―vis-à-vis, συστημικές, πεδίο του χρόνου, του ιστορικού ορίζοντα κ.λπ―, διαφορετικά πλαίσια εξέτασης, παράγουν διαφορετικές εκτιμήσεις για το απόγειο, την πορεία και την κατάσταση ενός κράτους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κυβέρνησαν μετα-ψυχροπολεμικά τα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων με τέσσερις-πέντε ιδέες όλες κι όλες ―καθόλου τυχαία όλες μονοπολικές, στον ενικό και παγκόσμιες― και ένα δόγμα εθνικής ασφάλειας. Στις μέρες μας επιδιώκουν να κυβερνήσουν τις συνειδήσεις και να κατευθύνουν τα νοήματα σχεδόν οκτώ δισεκατομμυρίων ανθρώπων με δύο μόλις διχοτομίες ― κάνοντας αναγωγή όσων εξελίξεων και διαστάσεων θα διαβάσετε παρακάτω, και όσων θα αναδείξω μελλοντικά, σε δύο μόλις ιδεολογικούς διπολισμούς (Θα επανέλθω με εμβόλιμο κείμενο). Γιατί πολιτική χωρίς ιδέες δεν υπάρχει.
Η στροφή από μονοπολικές ιδέες με μελλοντικό προσανατολισμό σε ξαναζεσταμένες διπολικές ιδεολογικές σούπες που προέρχονται από το παρελθόν ―σταθμίζοντας μάλιστα την προσανατολισμένη προς το μέλλον και την πρόοδο ιστορικά mentalité του συγκεκριμένου κράτους― αποτελεί από μόνη της παραδοχή και ομολογία.
Όμως τα πάντα, εν τέλει, κρίνει ο Πόλεμος ― και οι Ιδέες. Όσο λιγότερες οι ιδέες τόσο μεγαλύτερη η ένδεια και τόσο περισσότερες οι πιθανότητες πολέμου.
Ακολουθούν συγκεντρωμένες, εν είδει ψηφίδων, ιδέες που εκφράστηκαν σε πρόσφατα κείμενα με κάποιες προσθήκες σε ορισμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, η παρακάτω συμπύκνωση είναι μερική και αποσπασματική. Εμπεριέχει επίσης μια προσωπική ιεράρχηση. Ενδεχομένως να έχω παραλείψει κάποιες ιδέες για λόγους γούστου, χρόνου ή λόγω αμέλειας. Προκειμένου να ενταχθούν οργανικά στο περιβάλλον τους θεμιτή είναι η καταφυγή στα αρχικά κείμενα που πρώτο-παρουσιάστηκαν.
Τις επόμενες εβδομάδες, τους επόμενους μήνες, τα αμέσως επόμενα χρόνια, αρκετές από αυτές τις ιδέες ―ή διάφορες εκφάνσεις τους― θα εμφανίζονται μπροστά μας με εντελώς διαφορετικές αφορμές προερχόμενες από φαινομενικά εντελώς διαφορετικούς χώρους.
.~`~.
Summa
I
Βαθμίδα και Ανάπαυλα
• Επεσήμανα πως για πρώτη φορά στην ιστορία του Homo sapiens, ο άνθρωπος είναι περισσότερο πλάσμα ή ζώο της πόλης παρά της υπαίθρου (θα μπορούσαμε πλέον να μιλήσουμε για ένα νέο μέλος του γένους Homo των Ανθρωποειδών, τον Homo Urbanus) και ισχυρίστηκα ότι το γεγονός πως το 55% του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού ζει σε πόλεις ―με το ένα τέταρτο του συνόλου να κατοικεί σε μεγαλουπόλεις και μητροπολιτικές περιοχές― αποτελεί τη σημαντικότερη και καθοριστικότερη εξέλιξη στην ιστορία των ανθρώπων, με όλες τις υπόλοιπες ―πολιτικές, διατροφικές, δημογραφικές, ενεργειακές, διαχειριστικά και ρυθμιστικά τεχνολογικές, βιοηθικές και ηθικοκοινωνικές, μετακινήσεων και κυκλοφορίας, περιβαλλοντικές, ιογενείς και μεταλλάξεων (έξαρσης τους), οργανωτικές, οικονομικές, καταναλωτικές, κοινωνικές, εξουσιαστικές και ψυχικές―, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, έμμεσα ή άμεσα, να αποτελούν υποπροϊόντα της ή να απορρέουν από αυτήν και να σχετίζονται μαζί της.
• Η προηγούμενη εξέλιξη συνέπεσε, όλως παραδόξως, με μια φάση κατά την οποία άνθρωπος έχει ρευστοποιήσει και επαναπροσδιορίζει τους ορισμούς, τα όρια και τις σχέσεις, ζώου ανθρώπου και μηχανής, διαμορφώνοντας παράλληλα νέους όρους και πεδία σύμμειξης του φυσικού περιβάλλοντος, της ψηφιακής τεχνόσφαιρας και του βιολογικού κόσμου.
• Ζούμε, ταυτόχρονα, υπό συνθήκες τεχνολογικής ενσωμάτωσης και κοινωνικής αποστασιοποίησης· διατάραξης, παραβίασης και διάνοιξης των πλέον απομακρυσμένων φυσικών οικοσυστημάτων, εξαναγκασμού ζωικών ειδών ―που λειτουργούσαν ως δεξαμενές περιορισμού μικροβίων―, κατ' οίκον σωματικού εγκλεισμού και ψυχικής φυλάκισης στο εικονικό μας κλουβί. Υποκαθιστούμε τη βιολογική εξέλιξη με την τεχνολογική πειραματική παρέμβαση.
• Παράλληλα, μέσω αντιλήψεων περί trans-species, τόσο από τεχνολογική-βιοπληροφοριακή όσο και από βιολογική-ζωική σκοπιά, καθώς και της αντίθεσης ανθρώπου-μηχανής ―και όχι ανθρώπου-ζώου―, τίθεται πολλαπλώς και με διάφορους τρόπους, συνεχώς, το ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος; Τα προηγούμενα σχετίζονται, εμμέσως πλήν σαφώς, με τα πεδία των φυσικών δικαιωμάτων, υπηκοότητας και, ευρύτερα, του δικαίου και των θεσμών.
• Οι θεσμοί θεμελιώνονται και εδράζονται σε μύθους. Μια μεταβολή της λειτουργίας τους ή η αντικατάσταση τους και η ριζοσπαστική εισαγωγή νέων θεσμών προϋποθέτει είτε τη μεταβολή της δομής του κυρίαρχου μύθου, είτε την αντικατάσταση του παλαιού και τη θεμελίωση ενός νέου μύθου.
• Παιχνίδια που γίνονται με τα μυαλά και το φαντασιακό των ανθρώπων και κινούνται γύρω από χειραγωγήσεις μύθων και της βαθύτερης και μοναδικής αναγκαιότητας του ανθρώπου, της θνητότητας ―η οποία έχει συνέπειες για τη συγκρότηση του ως κοινωνικής ύπαρξης― μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να στοχεύουν στη διαμόρφωση νομιμοποιητικής βάσης για συγκεκριμένες πρακτικές που θα παραβιάζουν τη σωματική και διανοητική ακεραιότητα του προσώπου, η οποία περιλαμβάνει την απαγόρευση των ευγονικών πρακτικών, τη μετατροπή του ανθρωπίνου σώματος και αυτών των ιδίων των μερών του σε πηγή κέρδους και την αναπαραγωγική κλωνοποίηση των ανθρωπίνων όντων.
• Άνθρωποι από συγκεκριμένες κοινωνικές δεξαμενές, όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες και τα μονομελή νοικοκυριά (στα οποία περιλαμβάνονται και ηλικιωμένοι), που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο υλικής και ηθικής φτώχειας και εξαχρείωσης ―αποτελώντας την άλλη όψη της δημογραφικής γήρανσης και της μεταβολής στη δομή της οικογένειας και στα ατομικά και κοινωνικά ήθη― και ζουν υπό συγκεκριμένες ηθικοπνευματικές συνθήκες (τις οποίες έχω περιγράψει), μαζί με νέες και νέους εφηβικής ηλικίας, συνεπαρμένους από την τεχνολογική φαντασμαγορία ―τα ψηφιακά περιβάλλοντα και την εικονική πραγματικότητα― και τη μαζική κουλτούρα, βομβαρδιζόμενοι από ιδεολογήματα που θα επικαλούνται την πρώτη γραμμή της «προόδου» και την πρωτοπορία της «εξέλιξης» ―προκειμένου να αποκτήσει νομιμοποιητική βάση μια ιδεολογικοποιημένη χρήσης της τεχνολογίας ως όργανο απόλυτου και καθολικού εξουσιασμού των ανθρώπων―, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόθυμους πρωτοπόρους εθελοντές της βιοψυχικής αποδόμησης, αναδόμησης και, εν τέλει, υβριδικής βιοτεχνολογικής και βιοπληροφορικής ανακατασκευής τους.
• Ο Ιστορικός Κύκλος στον οποίο έχουμε εισέλθει δεν αποτελεί μια επιστροφή σε κάποια παλαιά ή νέα κανονικότητα αλλά την αρχική φάση διαμόρφωσης και οικοδόμησης ενός νέου συστήματος. Προκειμένου να σκιαγραφηθεί το υπό διαμόρφωση συστήμα πρέπει να μελετηθούν οι γενετικές πληροφορίες ή το DNA του, δηλαδή οι νέες κατανομές και οι καινούργιοι συσχετισμοί δύναμης, πιθανές νέες διατάξεις μεταξύ των βασικών του μονάδων, καινούργιες οργανωτικές μορφές, νέες ιεραρχήσεις και σχέσεις, καινούργιοι τρόποι ζωής και αντίληψης της πραγματικότητας που προωθούνται, νέοι διαχωρισμοί μεταξύ φιλικού και εχθρικού ή εντός και εκτός νόμου ―καθώς και της γκρίζας περιοχής ανάμεσα τους―, νέα αξιακά και δικαιικά πλαίσια που διαμορφώνται και, τέλος, μεταλλάξεις ή αλλοιώσεις στις λειτουργίες των ήδη υφιστάμενων θεσμών ή πιθανή ριζοσπαστική εισαγωγή νέων.
• Επέστησα την προσοχή σε πιθανή υποτίμηση των διαχωρισμών που διαμορφώνονται στην τρέχουσα φάση, σε πλανητική κλίμακα, μεταξύ του κοινά και μη αποδεκτού ή απόβλητου, του νόμιμου και του εκτός νόμου, και θεωρώ εσφαλμένη την πρόσληψη τους ως παραδοσιακών ή παροδικών, καθώς ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερη ένταση και μονιμότερο χαρακτήρα.
• Η εξαίρεση δεν εκφράζει απλώς την ουσία της κανονικότητας ή δεν αποτελεί απλή προϋπόθεση της αλλά προσφέρει και μια προβολή ή εικόνα του μέλλοντος μέσω της μεταβολής των σχέσεων του υπάρχοντος στο παρόν.
• Επεσήμανα ότι φαινόμενα φτωχοποίησης και ξεπεσμού φυσικών δημιουργών και παραγωγών συμβαδίζουν με τον παράλληλο πλουτισμό ψηφιακών διαμεσολαβητών και παρόχων διαχείρισης των προϊόντων τους ή διαχείρισης και αποθήκευσης των δεδομένων τους (data) ― η παράλληλη αυτή διαδικασία αγγίζει τους πιο απίθανους και φαινομενικά ασύνδετους μεταξύ τους χώρους και ανθρώπους: τους μουσικούς και τους μεταφραστές, τους σκηνοθέτες τους ηθοποιούς και τους σεναριογράφους, εμένα προσωπικά μέσω της Κοσμοϊδιογλωσσίας από πλευράς βιολογικού χρόνου και πνευματικού έργου και κόπου, όλους μας μέσω των δεδομένων που προσφέρουμε αφειδώς σε καθημερινή βάση, και από τα οποία ωφελούνται τρίτοι, δίχως καν να το αντιλαμβανόμαστε. Επί καθημερινής βάσης ξεζουμιζόμαστε, εξορύσσεται και υπερ-συσσωρεύεται δωρεάν αξία από τα δεδομένα μας ― θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για εκ-μετάλλευση, με την κυριολεκτική και όχι με τη τρέχουσα σημασία του όρου, με όλους μας να αποτελούμε το (βιολογικό) μετάλλευμα και τα δεδομένα μας το (ψηφιακό) μέταλλο. Ένα τεράστιο ζήτημα που αγγίζει όλες και όλους μας σε επίπεδο καθημερινότητας. Θα επανέλθω με αποκλειστικό κείμενο.
• Οι ήδη υπαρκτές τάσεις απομείωσης ή ακόμη και εξάλειψης της σεξουαλικότητας από το κοινωνικό περιβάλλον υποκαθιστούν, με εξαναγκαστικό σε συγκεκριμένες περιπτώσεις τρόπο, τη φυσική-σωματική σεξουαλικότητα με την εικονική, εξωθώντας ―παράλληλα με την περιστολή των κοινωνικών επαφών και την καταστολή των φυσικών δεσμών των ανθρώπων, καθώς και τον περιορισμό και τη ρύθμιση των μετακινήσεων τους― σε μια συνθήκη όπου η φυσικότητα και η κοινωνικότητα υποκαθίστανται από την εικονικότητα και τη ψηφιακότητα, δηλαδή σε αποϋλοποίηση από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και σε εξαΰλωση σε εικονικά και ψηφιακά υποκατάστατα ― είτε έχουμε να κάνουμε με τη σεξουαλικότητα, είτε με τον πολίτη είτε με την πολιτική κοινότητα (δεν υπάρχει πολιτική κοινότητα δίχως φυσικό δημόσιο χώρο).
• Ισχυρίζομαι πως ο λεγόμενος ψηφιακός δημόσιος χώρος, ως εικονικό περιβάλλον, δεν είναι ούτε δημόσιος ούτε εθνικός ούτε χώρος ούτε περιβάλλον, αλλά ψηφιακή πλατφόρμα υπέρ-συσσώρευσης και υπέρ-συγκέντρωσης δεδομένων και πληροφοριών.
• Η καταστολή, η χωρική οριοθέτηση και ο ψηφιακός έλεγχος της βιολογικής, κοινωνικής και οικονομικής ανθρώπινης ζωής ούτε αποτελεί ούτε οικοδομεί τάξη ― ενταγμένη σε ένα πλαίσιο δικαιοσύνης που θα εξασφαλίζει την ανθρώπινη ελευθερία. Θέτει όμως τα θεμέλια και την υποδομή απόλυτης εξάρτησης και ετεροπροσδιορισμού του ανθρώπου ως οντότητας και ύπαρξης από τον ψηφιακό θηριώδη Λεβιάθαν.
• Τα συλλογικά τραύματα και οι ψυχικές μεταλλάξεις εμπεριέχουν στους κόλπους τους σπόρους οργής και καταστροφής. Ο έλεγχος και η τάξη που γίνεται προσπάθεια να εγκαθιδρυθούν, ανεξαρτήτως κινήτρων και υπό τις παρούσες αρχικές συνθήκες, είναι μονάχα φαινομενικός. Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν έχει τον έλεγχο. Η αταξία είναι η πραγματικότητα του κόσμου. Η αλήθεια του κόσμου είναι το χάος.
• Ανέδειξα πως η ρύθμιση, ο συντονισμός και ο έλεγχος της ελεύθερης-ανεμπόδιστης μετακίνησης των ανθρώπων που κάνουν χρήση ενός τεχνολογικού μέσου, έρχεται ολοένα και πιο κοντά τους, και από το δημόσιο χώρο και το εξωτερικό ως προς τον άνθρωπο αστικό περιβάλλον (φωτεινοί σηματοδότες), πέρασε στην άμεση επαφή με τον άνθρωπο όταν βρίσκεται σε κίνηση (αυτοκίνητα με πλοηγό, κάρτες μετακινήσεων κ.λπ), για να φτάσει μέχρι το εσωτερικό της ιδιωτικής του σφαίρας, μέσω του κινητού τηλεφώνου (π.χ άδεια-ενημέρωση μετακίνησης).
• Εξέλιξη που εκτιμώ ότι πρέπει να ιδωθεί υπό το φως του κατεβάσματος της ρύθμισης της κυκλοφορίας και της ελεγχόμενης ―επί πληρωμή― μετακίνησης από το εσωτερικό του κράτους ―από μια περιφέρεια ή οποιαδήποτε αυτοδιοικητική διαίρεση σε μια άλλη―, στο εσωτερικό της πόλης ―από μια αστική περιοχή σε μια άλλη―, και την σταδιακή υποκατάσταση, μέσω της αυτοματοποίησης, του ανθρώπου ως ρυθμιστή των μετακινήσεων άλλων ανθρώπων.
• Οι δύο προηγούμενες εξελίξεις έχουν συγκλονιστικές προεκτάσεις και σχετίζονται με την ανάπτυξη συστημάτων και λογισμικών δορυφορικής πλοήγησης, με επίγεια τμήματα ελέγχου, και με Συστήματα Στιγματοθέτησης ή Θεσιθεσίας, με τα οποία συνδέονται σταδιακά πάσης φύσεως μικροί ηλεκτρονικοί δέκτες, φορητές συσκευές, ψηφιακές μηχανές και πλοηγοί τεχνολογικών μέσων μετακίνησης. Σηματοδοτήθηκαν, κατά το παρελθόν, από τη δημιουργία του πρώτου ψηφιακού διηπειρωτικού συστήματος παρακολούθησης και συγκέντρωσης πληροφοριών.
Το 2009, ο αριθμός των συνδεδεμένων μέσω διαδικτύου συσκευών ξεπέρασε τον αριθμό των ανθρώπων ― πλέον ο αριθμός τους είναι τριπλάσιος ή πενταπλάσιος. Συνολικά, εκτιμάται πως περίπου τριάντα δισεκατομμύρια πράγματα (Internet of Things), άνθρωποι και συσκευές, είναι συνδεδεμένα με διαδικτυακό τρόπο (αδιάφορο αν π.χ η Ρωσσία ή η Κίνα έχουν δικές τους πλατφόρμες ή αν οι αμερικανικές έχουν πλανητικό εύρος. Η διασύνδεση παραμένει). Οι τρεις προηγούμενες παράγραφοι, η αμέσως επόμενη, καθώς και οι αναφορές περί δεδομένων (data), νωρίτερα, αποκτούν διαφορετική διάσταση υπό αυτό το πρίσμα.
• Παρά τα παχιά και μεγάλα λόγια περί τεχνολογίας και προόδου, αυτό που έχει αλλάξει από την εποχή του Μαύρου Θανάτου ―υπό το φως χρήσης κοινών πρακτικών με τότε και κυριαρχίας των ιδίων ανθρώπινων παθών―, επτά αιώνες αργότερα, στην πράξη, είναι τα επίπεδα οργανωτικής ισχύος και μαζικού ελέγχου συμπεριφορών.
Καθόλου τυχαία στα Προλεγόμενα ―ένα κείμενο το οποίο θεωρώ πως θα είναι περισσότερο διαυγές, ως προς την κατανόηση και τα θέματα που ανοίγει και θέτει δημόσια, σε μια πενταετία από σήμερα― αναφέρθηκα εξήντα φορές στον όρο τεχνολογία και σε παράγωγα του δίχως να αναφερθώ, συνειδητά και ηθελημένα, ούτε μια φορά στον όρο επιστήμη· διότι σκοπεύω να γράψω ειδικό κείμενο για το τεράστιο αυτό ζήτημα: οι επιστήμες ―στον πληθυντικό πάντοτε και ποτέ στον ενικό και με κεφαλαίο Ε― πρέπει να διαφυλαχθούν· παράλληλα όμως οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους παύοντας να λειτουργούν ως υποτακτικές θεραπαινίδες και ―στον ενικό ως Επιστήμη― ως θεμελιωτικός ιδρυτικός μύθος μιας τεχνολογικής εξουσίας. Δεν κινδυνεύει να καταπόθεί, να αφομοιωθεί και να χωνευθεί, μονάχα η πολιτική από την τεχνολογία αλλά και η επιστήμη. Η απαξίωση των επιστημών (δεν αναφέρομαι στην κρίση των λεγόμενων ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστήμων αλλά και σε σκληρότερες επιστήμες, από τις οποίες προέρχομαι), κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί σύμπτωμα αυτής της εξέλιξης, δηλαδή της κατάποσης των πάντων από τον τεχνολογικό Λεβιάθαν.
Η εποχή της ιδεολογικής αθωότητας και του μήνα του μέλιτος ―το ευρωκεντρικό ιδεολογικό όραμα της σύνδεσης και σύνθεσης― τεχνολογίας και επιστήμης, τέλειωσε. Η τεχνολογία, ως εξουσία πλέον, έχει αυτονομηθεί από την επιστήμη μετατρέποντας την σε υποτακτική της, υποβιβάζοντας ή εργαλειοποιώντας την σε μέσο και πηγή νομιμοποίησης της κυριαρχίας και της εξουσίας της. Αν δεν προσεχθεί η συγκεκριμένη εξέλιξη θα υπάρξουν ολόκληροι επιστημονικοί κλάδοι που θα απαξιωθούν, αν δεν κινδυνεύσουν με κατάρρευση. Η τύχη των επιστημόνων, σε διάφορους κλάδους, μεσοπρόθεσμα, ίσως να μην είναι τόσο διαφορετική από την τύχη των μουσικών.
• Ισχυρίζομαι πως το διχοτομικό σχήμα παγκοσμιοποίηση vis-à-vis εθνικισμός, ως αλληλοαποκλεισμός, αποτελεί ψευδές δίλημμα. Η παγκοσμιοποίηση και ο εθνικισμός έχουν ιστορικά αυτό-συσταθεί, διαμορφωθεί και οργανωθεί μεταξύ τους. Μόνον ο εθνικισμός μπορεί να συνδυάζει, με τόση άνεση, δρακόντεια μέτρα φυσικής απο-παγκοσμιοποιήσης και την ιδία στιγμή να προωθεί και να θέτει σε εφαρμογή, μαζικά και γοργά, μέτρα τεχνολογικής γενικά και ψηφιακής ειδικότερα υπέρ-παγκοσμιοποίησης. Η πλανητική εξάπλωση του εθνικισμού παράγει τυποποιημένα μοντέλα συλλογικής οργάνωσης, σε πολλαπλά επίπεδα, που ενσωματώνονται ή απορροφούνται ευκολότερα σε διεργασίες παγκόσμιας κλίμακας. Αποτελεί μια υπερπολύτιμη ιδεολογία τόσο για την παγκοσμιοποίηση, ως διαδικασία, όσο και για το κράτος, ως οντότητα.
Σε ένα διαφορετικό πλαίσιο από αυτό της παγκοσμιοποίησης και μιλώντας με παραδοσιακούς όρους προσέγγισης, πρέπει να επισημανθεί πως ο εθνικισμός δεν αποτελεί εναλλακτική ιδεολογία ως προς τις καθεστωτικά ή φαινομενικά αντιμαχόμενες ―φιλελευθερισμός, σοσιαλισμός κ.λπ―, καθώς έχει συνδυαστεί ιστορικά με όλες. Διαφέρει από όλες τις υπόλοιπες διότι λειτουργεί με παρεμφερή τρόπο όπως οι default ρυθμίσεις των λογισμικών και των προγραμμάτων υπολογιστών. Έχει συνδυαστεί με τα πάντα και από τους πάντες: από τις πιο απίθανες αντίπαλες και αντιμαχόμενες ιδεολογίες, τάξεις και ομάδες, που έχουν τις πιο αντίθετες στοχεύσεις και τα πιο αλληλοσυγκρουόμενα μεταξύ τους κίνητρα και συμφέροντα, με εντελώς διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, και από ολοκληρωτικά ασύμβατες αντιλήψεις περί ιστορίας, χρόνου και αξιών. Θα επανέλθω στις ιδιαιτερότητες του εθνικισμού, εξετάζοντας τον αυτοτελώς και όχι vis-à-vis προς την παγκοσμιοποίηση. Οι άνθρωποι, πλέον, αδυνατούν να σκεφτούν τη συγκεκριμένη ιδεολογία με όρους πέραν μιας ―κοσμικής― αγγελολογίας και δαιμονολογίας.
• Επέστησα την προσοχή στο ζήτημα μιας ευρείας, ξαφνικής και μαζικής, νομισματικής ψηφιοποίησης ―είτε υπό τη μορφή κάρτας είτε μέσω κάποιας εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο― που, δυνητικά, και εφόσον δεν υπάρξουν θεσμικές δικλείδες ασφάλειας, μπορεί να οδηγήσει σε ελέγχο και καταγραφή του είδους, της τοποθεσίας και του χρόνου αγοράς προϊόντων, σε φορολόγηση ή δέσμευση κατά βούληση, και σε αδυναμία αγοράς και πώλησης δίχως τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος ή κάποιας μορφής σύνδεση ή/και σύνθεση βιολογικού και ψηφιακού και, τέλος, σε απόλυτη παραβίαση της ιδιωτικότητας. Η εξέλιξη αυτή θα συμβεί, σταδιακά ή απότομα, άμεσα ή έμμεσα ―δηλαδή ως απάντηση ή λόγω συνθηκών οικονομικής κατάρρευσης―, με αντιλήψεις περί τεχνολογικής λογοδοσίας, πολιτικές δικλείδες ασφάλειας και θεσμικά αντίβαρα ή χωρίς τα προηγούμενα, για λόγους ενδογενείς ή εξωγενείς ― σε ό,τι αφορά τους τελευταίους ήδη έχει διαμορφωθεί το έδαφος και υπάρχει η ζήτηση και η ανάγκη (όχι μονάχα από «κακούς»), προκειμένου να παρακαμφθεί το σύστημα swift, δηλαδή να απελευθερωθούν κράτη από τις αυθαίρετες χρήσεις και χειραγωγήσεις του συστήματος από τον πελαγοδρομούντα ημι-ηγεμονά. Δε νοείται η οικονομική, ενεργειακή και διπλωματική πολιτική περίπου διακοσίων κρατών να εξαρτώνται από τις διαθέσεις ενός κράτους ― τα τελευταία του προπύργια είναι αυτά.
• Εκτιμώ πως ο κίνδυνος δεν είναι τόσο μια σύγκρουση ανάμεσα σε μια εθνοκεντρική ή οποιαδήποτε άλλη πολιτική και μια γεωκεντρική ή κάποια άλλη τεχνολογία ―και μια πιθανή ήττα της πρώτης από την τελευταία―, όσο η αφομοίωση της πολιτικής και η χώνευση της από την τεχνολογική εξουσία. Το πιο δόλιο και ύπουλο, το πλέον διεφθαρμένο ρόλο, σε αυτό το παιχνίδι εξουσίας, διαδραματίζει η θρησκεία μετά εξισώσεων του οικονομισμού ή ενός ιδιαίτερου τύπου του ― που από τη μια πλευρά θέλει high tech αλγοριθμικό AI trading και συγχώνευση με την τεχνολογία ενώ, από την άλλη, γλύφει εκεί που έφτυνε και κρύβεται πίσω από τα παντελόνια του κράτους, προκειμένου το τελευταίο να τον σώσει. Η πολιτική, αν συνεχίσει στα ίδια μονοπάτια και με τα ίδια αυτοματοποιημένα διαχειριστικά μυαλά, δίχως ιδέες και επιστήμες στο πλευρό της, μεσοπρόθεσμα δεν έχει ελπίδα, είναι χαμένη υπόθεση, σε αυτό το παιχνίδι εξουσίας. Βέβαια υπάρχουν και ευχάριστα νέα: ο κίνδυνος μιας τεχνολογικής εξουσίας αποτελεί κυρίως ζήτημα έντασης και όχι διάρκειας. Ο χρόνος στην προκειμένη περίπτωση είναι σύμμαχος του πολιτικού και του ανθρώπου, βρίσκεται στο πλευρό του οργανικού και όχι του μηχανικού. Κανένα (μηχανικό) δημιούργημα του ανθρώπου δεν έχει επιβιώσει στον αγώνα ενάντια στο χρόνο. Μόνον ο άνθρωπος το έχει καταφέρει αυτό (η προηγούμενη πρόταση είναι δυνατή και όμορφη όμως παραλείπει μια πτυχή στην οποία σκοπεύω να αφιερώσω αποκλειστικό κείμενο).
• Συνυπάρχουν, παράλληλα και ταυτόχρονα, τάσεις φυσικής απο-παγκοσμιοποίησης που εδράζεται σε συγκεκριμένο ενεργειακό μείγμα και ψηφιακής υπέρ-παγκοσμιοποίησης που αξιώνει ένα νέο ενεργειακό μείγμα. Η σχέση φυσικής και ψηφιακής παγκοσμιοποίησης εκφράζει δύο διαφορετικές όψεις και λειτουργίες, καταβολισμού και αναβολισμού, μιας και μόνης διαδικασίας ― του μεταβολισμού της παγκοσμιοποίησης.
• Στο ανθρώπινο σώμα, η διαδικασία διάσπασης πολύπλοκων ουσιών σε απλούστερες και η απελευθέρωση ενέργειας ονομάζεται καταβολισμός ενώ η σύνθεση πολυπλοκότητας που απορροφά ενέργεια αναβολισμός. Καταβολισμός και αναβολισμός συνθέτουν τον μεταβολισμό. Οι διαδικασίες αυτές ασφαλώς σχετίζονται με τον ρυθμό της ζωής και την αντίληψη για τον χρόνο.
• Εξελίξεις φυσικής απο-παγκοσμιοποίησης με παράλληλη επιτάχυνση τάσεων τεχνολογικής υπέρ-παγκοσμιοποίησης φανερώνουν, πέρα από τις παθογένειες της ίδιας της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης, αδυναμία κρατών και υποχώρηση της ισχύος τους, όχι ενίσχυση τους.
• Επεσήμανα ―μια ιδέα που ασφαλώς δεν αποτελεί προσωπική μου σύλληψη― πως το κράτος δεν έχει a priori ενυπάρχουσα ή έμφυτη δομή, η λειτουργία και η εξέλιξη του δεν είναι γραμμική, και οφείλει να καλύψει τις ανάγκες τόσο της πολιτικής κοινότητας ―δηλαδή του έθνους― όσο και των μητροπόλεων ―δηλαδή των εμπορικών κόμβων, των εδρών του χρήματος και των κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης―, και έθεσα το ερώτημα ποιος θα καταρρεύσει: οι μητροπόλεις ή τα κράτη;
• Μια φαινομενική ισχυροποίηση του κράτους μέσω της ψηφιοποίησης μπορεί να ιδωθεί και ως ουσιαστική αποδυνάμωση του ― ορθότερα ως ισχυροποίηση στο εσωτερικό και αποδυνάμωση ως προς το εξωτερικό. Εξέλιξη που μπορεί να ενισχύσει την ήδη υπάρχουσα, μέχρι ενός βαθμού, μετατροπή του σε μηχανισμό θεσμοθέτησης, νομιμοποίησης και επιβολής, πολιτικών υπό αυξημένη κεντρική υπερκρατική καθοδήγηση ή καθ' υπαγόρευση αποκεντρωμένων υπερεθνικών ιδιωτικών συμφερόντων και δικτύων.
• Ζούμε εξίσου βαθύτατους και δομικούς οργανωτικούς μετασχηματισμούς όπως την περίοδο προ του Μεγάλου Πολέμου που μπορούν, δυνητικά, να επηρεάσουν τις σχέσεις μεταξύ πόλεων, κρατών και περιφερειών, σε συστημικό επίπεδο. Ήδη μέτρα, έλεγχοι και περιορισμοί που εφαρμόστηκαν έχουν καταλύσει την εδαφική συνέχεια σε πολλές εθνικές επικράτειες.
• Αν η ενοποίηση του φυσικού χώρου γέννησε το εδαφικό κυρίαρχο κράτος τότε το άδειασμα του και η συνεπακόλουθη ψηφιακή του υποκατάσταση σηματοδοτούν την απαρχή, είτε της μετάλλαξης είτε της κατάρρευσης του κράτους.
• Ανέδειξα τη συσχέτιση και τη συνάφεια ανάμεσα στην απελευθέρωση μιας φυσικής δύναμης ―είτε σε υποατομικό είτε σε μικροβιολογικό είτε σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο― και τη δημιουργία μιας νέας τεχνολογίας ή την ενίσχυση, εμβάθυνση και νέα χρήση μιας ήδη υπάρχουσας, και εκτίμησα πως την περίοδο που διανύουμε η απελευθέρωση μιας άλλης φυσικής δύναμης, ιογενούς φύσεως, είναι πιθανόν να οδηγήσει σε νέες τεχνολογίες και στην επιτάχυνση ή νέα χρήση ήδη υπαρχουσών τεχνολογιών
• Προειδοποιώ για τη μετατροπή της τεχνολογίας από υλική δύναμη ανεξαρτησίας, απελευθέρωσης και ενδυνάμωσης του αυτεξουσίου και αυτοκυριαρχου χαρακτήρα του ανθρώπου (μια κάπως αφελής εξιδανικευτική ευρωκεντρική άποψη), σε όργανο απόλυτου ελέγχου, καταναγκασμού και εξουσιασμού του, αδιανόητης κλίμακας.
• Αναφέρθηκα σε μια βούληση και νοοτροπία που χλευάζει κάθε περιορισμό στο φυσικό και βιολογικό χρόνο και χώρο και θεωρεί το απεριόριστο και ατελείωτο, το νῦν καὶ ἀεὶ, δηλαδή το άπειρο, ως στόχο της. Μια νοοτροπία που προσλαμβάνει την τεχνολογία ως κύριο μέσο συναλλαγών και ανταλλαγής, δηλαδή ως χρήμα, και ως βασικό διαμεσολαβητή στη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης (ακόμη και οι ευθύνες του κράτους που αναφέρθηκα στην αρχή, του σε αποδρομή ημι-ηγεμονά, φαντάζουν μικρές συγκριτικά με τις ευθύνες αυτής της νοοτροπίας), και μια βούληση που μέσω συγκεκριμένων χρήσεων της τεχνολογίας παραπέμπει, με σύγχρονους όρους, σε αλχημεία και λατρευτική πρακτική.
• Η κατάρρευση μιας οντότητας υψηλής εσωτερικής διαφοροποίησης ή ενός πολύπλοκου συστήματος εκφράζεται συνήθως μέσω της απλοποίησης τους, λόγω αδυναμίας διατήρησης και διαιώνισης τους, καθώς τα επίπεδα πολυπλοκότητας καθιστούν, σταδιακά, τη δομή υπερβολικά ενεργοβόρα και δαπανηρή. Υπό αυτή την έννοια, οι περισσότερες πολύπλοκες δομές καταρρέουν υπό το ίδιο τους το βάρος και επανέρχονται στα στοιχειακά και απλοϊκότερα συστατικά τους μέρη.
• Η κυρίαρχη συνείδηση του ανθρώπου της εποχής μας έχει εγκλωβιστεί σε έναν ιδεολογικό κλίβανο, δίχως να επιλύει τα αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ―διότι τα προϋποθέτει σιωπηρά― παρά καταπολεμά μονάχα τα συμπτώματα τους, έχοντας μπλεχτεί σε έναν τεχνολογικό ιστό πολυπλοκότητας που οδηγεί ουσιαστικά στην υπονόμευση της έμβιας ύπαρξης του κινδυνεύοντας, εν τέλει, ο άνθρωπος να συνθλιβεί ανάμεσα στις δυνάμεις της φύσης και της τεχνολογίας ― καθώς οι φυσικές, βιολογικές ή άλλες δυνάμεις που απελευθερώνει, μέσω συγκεκριμένων αντιλήψεων περί χρήσης και ανάπτυξης της τεχνολογίας, ωθούν σε ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη τεχνολογικής πολυπλοκότητας και άρα ενεργειακής δαπάνης, που είναι αναγκαία για την στήριξη αυτής της πολυπλοκότητας.
• Όλες οι ζωτικές λειτουργίες (υπο)συστημάτων ―σε ορισμένες περιπτώσεις φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους― που στηρίζουν και συντηρούν την ύπαρξη μιας πολύπλοκης δομής, εδράζονται στον ηλεκτρισμό και την τροφή, δηλαδή στην ενέργεια ― σε τελική ανάλυση στον Ήλιο (τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι παρά αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια).
• Η πιο επικίνδυνη φάση για πιθανή συστημική κατάρρευση ή μαζική καταστροφή είναι κατά τη μετάβαση από ένα τοπικό, εθνικό, περιφερειακό ή διηπειρωτικό μοντέλο, πρότυπο ή πολιτισμό, προς μια ανάλογη δομή που όμως τεχνολογικά και από απόψεως ενεργειακής βάσης έχει πλανητικό χαρακτήρα ― αδιάφορο εάν πολιτικά ή εμπορικά επικρατεί πολυδιάσπαση.
• Όλες οι μεγάλες διευρύνσεις προς κάποια μορφή πλανητικοποίησης εγκαθιδρύθηκαν ή θεσμοθετήθηκαν μετά, και όχι πριν, από συγκρούσεις και έπονται, δεν προηγούνται, καταστροφών μαζικής κλίμακας.
• Σταδιακά γινόμαστε ολοένα και περισσότερο εικονικά ορατοί και φυσικά αόρατοι ενώ όλα τα προηγούμενα, όλα όσα διαβάσατε, λαμβάνουν χώρα υπό συνθήκες πύκνωσης του ιστορικού χρόνου και αραίωσης του φυσικού χώρου.
• Όλα τα θεμελιώδη ζητήματα και προβλήματα εμπεριέχονται στους ορισμούς, τα όρια και τις σχέσεις, μεταξύ των ζώων, του ανθρώπου, των μηχανών, των υβριδίων όλων των προηγούμενων, της φύσης και του Θεού, και από τις απαντήσεις που θα δοθούν ―με κομβικότερη όλων την απάντηση στο ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος;―, θα προκύψει μια νέα κοσμοεικόνα, μια κοσμολογία, μια ηθική και μια φιλοσοφία του ανθρώπου και της ζωής ― ή πολλαπλές.
• Τέλος, την 23η Μαρτίου (2020 μ.Χ | 1441 سَنة هِجْريّة), δηλαδή πριν από ενάμισι μήνα ή πιο συγκεκριμένα πριν από πενήντα ημέρες, έθεσα ―όχι εγώ ουσιαστικά αλλά η ροή των γεγονότων και των εξελίξεων―, ένα νέο σύστημα χρονολόγησης ή μια νέα χρονολογία: 1 μ.Κ | Year Ι AQ.
Έξοδος
Έφερα στο φως όλες αυτές τις ιδέες, ανέδειξα όλες αυτές τις ψηφίδες, σε τρεις μόλις δημοσιεύσεις (άνω των δέκα χιλιάδων λέξεων βέβαια από απόψεως γραφής και πολλαπλάσιων λεπτών της ώρας από πλευράς διανοητικής επεξεργασίας) υπό τους τίτλους: Προλεγόμενα ενός νέου Ιστορικού Κύκλου (12/4), Χρονολόγιο μελετητή και ερευνητή ενός πιθανού μέλλοντος (28/4) και Προάγγελμα μέλλοντος (1/5). Είμαστε ακόμη στην αρχή. Έπεται συνέχεια... Ευελπιστώ.
Στο μέλλον, κάποια στιγμή, η ανθρώπινη γραφή θα ατροφήσει και όλη η συσσωρευμένη ψηφιακά πληροφορία και γνώση θα χαθεί...
Ο κόπος, η αυτόβουλη προσφορά και η εθελοντική προσπάθεια που καταβάλλει ένας και μόνος άνθρωπος, ωφελεί πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως πολλούς. Ο χρόνος, η έμπνευση και οι πόροι που προσφέρω σε αυτή την προσπάθεια είναι αδύνατον να αποτιμηθούν ― δεν υπάρχει τιμή που να αντιπροσωπεύει την αξία της προσφοράς ενός και μόνου ανθρώπου και το παράλληλο πολλαπλό πλεονέκτημα πολλών ανθρώπων. Η ανταπόδοση σας, στην από μέρους μου προσφορά, συμβάλλει καθοριστικά στην αντοχή απέναντι στη φυσική εκπτώχευση που επιτελείται μέσω της ψηφιακής διαμεσολάβησης και υπερ-συσσώρευσης και στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Σας ευχαριστώ.
Δύο πράγματα γεμίζουν την ψυχή με πάντοτε καινούργιο και αυξανόμενο σεβασμό και θαυμασμό, όσο συχνότερα και σταθερότερα ασχολείται μαζί τους ο στοχασμός: ο έναστρος ουρανός πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου. Και τα δύο δεν χρειάζεται να τα αναζητώ και απλώς να τα υποθέτω έξω από το οπτικό πεδίο μου, σαν να ήταν κρυμμένα μέσα στα σκοτάδια ή στο υπερπέραν· τα βλέπω εμπρός μου και τα συνδέω αμέσως με τη συνείδηση της ύπαρξής μου. Το πρώτο αρχίζει από τη θέση που καταλαμβάνω στον εξωτερικό κόσμο και διευρύνει τη συνάφεια στην οποία βρίσκομαι προς το απείρως μεγάλο, με κόσμους πέρα από κόσμους και συστήματα συστημάτων, και επιπλέον ακόμη στους απέραντους χρόνους της περιοδικής τους κίνησης, της αρχής και της διάρκειάς τους. Το δεύτερο αρχίζει από τον αόρατο εαυτό μου, την προσωπικότητα μου, και με παρουσιάζει σε έναν κόσμο που έχει αληθινή απεραντοσύνη αλλά είναι μόνο για το νου αισθητός, και με τον οποίο (αλλά μέσω αυτού συγχρόνως και με όλους εκείνους τους ορατούς κόσμους) αναγνωρίζω τον εαυτό μου όχι, όπως εκεί, σε μια απλώς τυχαία, αλλά σε μια καθολική και αναγκαία συνάφεια. Το πρώτο θέαμα ενός αναρίθμητου πλήθους κόσμων εκμηδενίζει κατά κάποιον τρόπο τη σπουδαιότητα μου ως ενός ζωώδους πλάσματος που πρέπει να επιστρέψει πάλι την ύλη, από την οποία έγινε, στον πλανήτη (ένα απλό σημείο στο σύμπαν), αφού είχε εφοδιασθεί για ένα σύντομο διάστημα με τη δύναμη της ζωής (δε γνωρίζουμε πως). Αντιθέτως, το δεύτερο εξυψώνει απείρως την αξία μου ως νοήσεως μέσω της προσωπικότητάς μου, στην οποία ο ηθικός νόμος μου αποκαλύπτει μια ζωή ανεξάρτητη από τη ζωώδη φύση αλλά ακόμη και από ολόκληρο τον αισθητό κόσμο, τουλάχιστον όσο μπορεί να συναχθεί από τον σκόπιμο και μέσω του νόμου αυτού προσδιορισμό της ύπαρξης μου, ο οποίος δεν περιορίζεται σε όρους και όρια της ζωής αυτής, αλλά προχωρεί επ' άπειρον.
Two things fill the mind with ever new and increasing admiration and reverence, the more often and more steadily one reflects on them: the starry heavens above me and the moral law within me. I do not need to search for them and merely conjecture them as though they were veiled in obscurity or in the transcendent region beyond my horizon; I see them before me and connect them immediately with the consciousness of my existence. The first begins from the place I occupy in the external world of sense and extends the connection in which I stand into an unbounded magnitude with worlds upon worlds and systems of systems, and moreover into the unbounded times of their periodic motion, their beginning and their duration. The second begins from my invisible self, my personality, and presents me in a world which has true infinity but which can be discovered only by the understanding, and I cognize that my connection with that world (and thereby with all those visible worlds as well) is not merely contingent, as in the first case, but universal and necessary. The first view of a countless multitude of worlds annihilates, as it were, my importance as an animal creature, which after it has been for a short time provided with vital force (one knows not how) must give back to the planet (a mere speck in the universe) the matter from which it came. The second, on the contrary, infinitely raises my worth as an intelligence by my personality, in which the moral law reveals to me a life independent of animality and even of the whole sensible world, at least so far as this may be inferred from the purposive determination of my existence by this law, a determination not restricted to the conditions and boundaries of this life but reaching into the infinite.
