31 Ιανουαρίου 2021

Ιστορικής κλίμακας μεταβολές της τελευταίας δεκαετίας στην ευρύτερη γεωγραφική γειτονιά μας ― και ένα εθνοκεντρικό παράρτημα.


31 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία



Τι συνέβη την τελευταία δεκαετία στην ευρύτερη γεωγραφική γειτονιά μας;

Άμεση επιστροφή των Τούρκων στον Περσικό Κόλπο για πρώτη φορά μετά από έναν αιώνα και στον Ινδικό Ωκεανό για πρώτη φορά μετά από περίπου πέντε αιώνες. 'Έμμεση επιστροφή των Ιρανών στην ανατολική Μεσόγειο μετά από πάρα πολλούς αιώνες και πύκνωση της ναυτικής τους παρουσίας στον Κόλπο του Άντεν. Άμεση και έμμεση επιστροφή των Αράβων του Κόλπου στην ανατολική Μεσόγειο για πρώτη φορά μετά από περίπου μια χιλιετία. 

Ελλάδα, Κύπρος, Λίβανος, Συρία, Κατάρ, Λιβύη, Σομαλία και Υεμένη, δίνουν αφορμή και αποτελούν μέσο για τις κύριες αυτές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα και για τη μεγάλη περιφερειακή εικόνα που διαμορφώνεται: δηλαδή για την επιστροφή των Τούρκων των Ιρανών και των Αράβων του Κόλπου, μετά από αιώνες, στις θάλασσες από τη Μεσόγειο μέχρι τον Ινδικό. Ίσως δεν το συνειδητοποιούν ακόμη οι κάτοικοι των κρατών λόγω καθήλωσης σε εσωτερικές και γειτονικές ή διασυνοριακές συγκρούσεις και σε τοπικούς ανταγωνισμούς. Θα το καταλάβουν μελλοντικά. Όπως μελλοντικά θα καταλάβουν και στα κεντρικά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ―Γερμανοί και Γάλλοι και λοιποί― πως οι Άραβες βλέπουν ολοένα και περισσότερο τη Μεσόγειο ως μια θάλασσα που δεν ανήκει αποκλειστικά στην «Ευρώπη» (πράγμα ιστορικά λογικό από τη δική τους πλευρά). 

Τα προηγούμενα, σε συνδυασμό με τη μόνιμη παρουσία της Ρωσσίας στην ανατολική Μεσόγειο και τη συνεχώς ενισχυόμενη οικονομική, εμπορική, επενδυτική και κάθε άλλης μορφής παρουσία της Κίνας, φανερώνουν πως οι χρυσές μέρες της λεγόμενης Δύσης έχουν τελειώσει.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ενταχθεί και η επανάληψη μιας επισήμανσης που διαβάσατε πριν από χρόνια στην Κοσμοϊδιογλωσσία:

Ο Barack Obama, με αφορμή την εξέλιξη του πολέμου στη Συρία, είχε παλαιότερα δηλώσει την πεποίθησή του ότι η ισχύ απορρέει από το δίκαιο και όχι το δίκαιο από την ισχύ, χαράσσοντας τις περίφημες κόκκινες γραμμές του για τη Συρία. Οι Η.Π.Α υπό την διοίκηση Ομπάμα, με την απόφαση τους να μην επιτεθούν στη Συρία και να αγνοήσουν τις κόκκινες γραμμές που οι ίδιες έβαλαν, ομολόγησαν πως δεν μπορούσαν ούτε να προασπίσουν το δίκαιο ούτε να επιβεβαιώσουν την ισχύ τους. 

Η ανατολική Μεσόγειος αποτελεί απτό παράδειγμα της αποδυνάμωσης του μέχρι πρότινος μονοπολικού πλανητικού παράγοντα και κέντρου (Η.Π.Α και «Δύση») και της ενίσχυσης μιας πολύπλοκης πολυκεντρικής διάστασης συνεχών ανταγωνισμών καθώς και της ανόδου περιφερειακών δυνάμεων (όλων των υπολοίπων). 

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, πέρα από το μεσογειακό, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πλέον δεν μπορούν παρά να ετεροκαθορίζονται σε μεγάλο βαθμό, συγκριτικά με παλαιότερα, και να εξαρτώνται υπερβολικά από άλλους: Ισραηλινούς, Τούρκους, Άραβες του Κόλπου και της Μεσογείου, Ινδούς, Βιετναμέζους, Κορεάτες, Ιάπωνες κ.λπ. 

Παραδείγματος χάριν, εάν οι Κορεάτες του Νότου και οι Ιάπωνες αρνηθούν να μπουν σε μια ευθεία σκληρή αντιπαράθεση με την Κίνα καταρρέουν πλήρως τα σχέδια των Η.Π.Α στην ανατολική Ασία: 

Cato Institute, National Interest: South Korea Is Charting an Independent Course on China. South Korea doesn’t want to end up as a permanent target of Chinese ire as a result of America’s efforts to goad Beijing into a war of words and public one‐​upmanship. Nikkei Asia: 70% of corporate Japan's leaders want Biden to ease China tensions. Asia Times: Japan could opt for a less hawkish China policy. Japanese LDP politicians who favor a softer line on China are ascendent while hawks are in retreat.






Εθνοκεντρικό παράρτημα
Η Ελλάδα, μόλις ζόρισαν τα πράγματα, αναγκάστηκε να στραφεί από την πραγματικότητα των Βρυξελλών και του Ρήνου, και τις ιδεολογικές συζητήσεις περί Ουγγαρίας, στην σκληρή πραγματικότητα του Καϊρου και του Νείλου και τις πολύ απτές επιπτώσεις του μέλλοντος της Λιβύης, φτάνοντας μέχρι τους Άραβες του Περσικού Κόλπου και, δια μέσου Τελ Αβίβ, πιθανώς μέχρι... το Νέο Δελχί (εδώ δεν μας απασχολεί εάν κάτι τέτοιο είναι σωστό ή λάθος. Λέμε ότι συμβαίνει). 

Κάποτε, όταν ζόριζαν τα πράγματα, η Ελλάδα στρεφόταν αποκλειστικά προς το Λονδίνο και το Παρίσι. Κάποτε, στα πλαίσια της Εποχής της Μεγάλης Παρέκκλισης, στη Μεσόγειο κυριαρχούσαν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι. Σήμερα οι δυνάμεις αυτές, από μόνες τους, δίχως τους Άραβες του Κόλπου και της Μεσογείου, τους Αραβολεβαντίνους, τους Ισραηλινούς και τους Τούρκους, είναι αδύναμες αν όχι ανύπαρκτες ― γεγονός που επιβεβαιώθηκε τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη (από τους Βρετανούς μένει η ιστορική γεωγραφία των κρατών της προηγούμενης παραγράφου, η οποία διαμορφώθηκε από αυτούς, οι εν ελλάδι αγγλοσπουδαγμένοι μας, και η νοσταλγία μιας διαφορετικής εποχής που προσφέρει το βίντεο).

Σημειωτέον. Όλους όσους αναφέρω στην πρώτη παράγραφο μέχρι πρότινος στην Ελλάδα τους ονόμαζαν αδιακρίτως «τριτοκοσμικούς» (πλην ίσως Ισραηλινών). Θυμάμαι χαρακτηριστικά, πριν από κάποια χρόνια, όταν είχα δημοσιεύσει μια αναφορά για το διαστημικό πρόγραμμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στον Άρη (στο πλαίσιο ανάδειξης της ολοκλήρωσης της δυτικοκεντρικής εποχής, εξετάζοντας παράλληλα τη σχέση κελεμπίας-επιστήμης), οι αντιδράσεις ήταν του στυλ: τι ασχολείσαι με τους τριτοκοσμικούς που λίγδωσε το άντερό τους μέσω των πετρελαίων (εκείνη την περίοδο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν ήταν pop στην ελληνική δημόσια σφαίρα, καθώς ο «μέσος» Έλληνας της περίφημης «κοινής γνώμης» δε γνώριζε ούτε που βρίσκονταν, πόσο μάλλον να μπορεί να ονειρεύεται πάρτι εν μέσω πανδημίας λόγω εξαιρετικά ασφαλούς και προνομιακού «τριτοκοσμικού» υγειονομικού περιβάλλοντος ή έστω την πιθανότητα να υπερίπτανται F-35 πάνω από το κεφάλι του). Οι ορολογίες αυτές δημιουργήθηκαν στα πλαίσια διαφορετικών παγκόσμιων συσχετισμών δύναμης γι' αυτό σήμερα είναι άκαιρες ή το περιεχόμενό τους αναλυτικά ανεπαρκές και κενό ουσίας. Ούτως ή άλλως ιδεολόγημα ήταν αυτή η τριχοτόμηση, όχι επιστημονική κατηγοριοποίηση.

Επίσης πριν από πέντε χρόνια, το 2016, είχα παραθέσει δύο χάρτες. Στον πρώτο χάρτη αντικατοπτριζόταν πως αντιλαμβάνεται η Ελλάδα τον εαυτό της από πλευράς κυρίαρχης ιδεολογίας, και πως θέλει να είναι, με την ίδια να βρίσκεται στο κάτω δεξιό άκρο, σε μια γωνία, βλέποντας τον εαυτό της περιθωριακά (ως υποπεριφέρεια, φτωχός συγγενής και ακρίτας) μέσα από μια βουλησιαρχική ιδεολογική ευρωκεντρική μάτια με επίκεντρο τον Ρήνο και τα στενά της Μάγχης. Στον δεύτερο χάρτη φαινόταν η γειτονική και ευρύτερη περιφερειακή γεωγραφία της Ελλάδας όπως είναι, με το Αιγαίο, τα Στενά και κυρίως την ανατολική Μεσόγειο να βρίσκονται στο επίκεντρο, μαζί με τον Εύξεινο, ξεκινώντας από τη Σικελία και τα παράλια της Γαλλίας, περιλαμβάνοντας μέρος της Ερυθράς και φτάνοντας  μέχρι τον Καύκασο και τον Κόλπο του Ομάν.

Όλα τα προηγούμενα φανερώνουν, μεταξύ άλλων, την απότομη είσοδο και την εισβολή της πραγματικότητας στην ιδεολογική ατμόσφαιρα της ραγισμένης, πλέον, ευρωκεντρικής και δυτικοκεντρικής ιδεολογικής γυάλας, καθώς και τη δύναμη της ιστορίας και της γεωγραφίας έναντι της ιδεολογίας (τις πιέσεις που ασκούν οι πραγματικότητες αυτές σε πάσης φύσεως ιδεολογικές σαπουνόφουσκες). 

Η τελευταία δεκαετία υπήρξε η δεκαετία της σταδιακής επιβολής, επικράτησης και κυριαρχίας της (ιστορικής) πραγματικότητας επί της (ιδεολογικής) φαντασίωσης ― σε εθνοκεντρικό, περιφερειακό, ευρωκεντρικό, δυτικοκεντρικό και πλανητικό επίπεδο.


~


.~`~.

Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.


31 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

29 Ιανουαρίου 2021

Καταγραφή για τα μελλοντικά χρονικά ― 29 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021.


29 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία



Ακόμη και αν δεχτούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θα καταφέρουν να χωρίσουν τον πλανήτη σε δύο μεγάλα στρατόπεδα (γιατί είναι οι Η.Π.Α, και όχι η Κίνα, το κράτος που επιδιώκει και έχει ανάγκη μια τέτοια ανταγωνιστική πόλωση και έναν τέτοιο διπολικό διαχωρισμό, μεταξύ άλλων και γιατί ο χρόνος έχει μεταβληθεί σε αντίπαλό τους και αναγκάζονται να κάνουν αγώνα εναντίον του), πράγμα όχι τόσο σίγουρο όσο πιστεύουν πολλοί, αν όχι αμφίβολο, και είτε η Κίνα συνεχίσει την πορεία της προς την κορυφή του πλανήτη είτε όχι, το τελικό πολιτικό αποτέλεσμα σε παγκόσμια κλίμακα θα είναι το ίδιο: η ολοκλήρωση του ιστορικού κύκλου ή το τέλος της εποχής της υπέρμετρα προνομιακής θέσης και της μερικής επικυριαρχίας ή ημί-ηγεμονίας του αγγλοσαξονικού κόσμου.


.~`~.

Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.


29 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

26 Ιανουαρίου 2021

Ερώτημα: είναι η πρόθεση αιτία ενός συμβάντος;



26 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία


Αν πω «η αστραπή φωτίζει», έχω θέσει την αστραπή μια φορά ως δραστηριότητα και μια δεύτερη φορά ως υποκείμενο, και έτσι έχω προσθέσει στο συμβάν ένα ον που δεν είναι ένα με το συμβάν, αλλά μάλλον παραμένει, είναι και δεν «γίνεται». ― Το να θεωρείς το συμβαίνειν επενεργείν: και την επενέργεια ως ον: αυτή είναι η διπλή πλάνη, η ερμηνεία, για την οποία είμαστε ένοχοι...

Ψυχολογική ιστορία της έννοιας «υποκείμενο». Το σώμα, το πράγμα, το «όλον» το κατασκευασμένο από το μάτι, αφυπνίζουν τη διάκριση μεταξύ μιας πράξης και εκείνου που την έκανε: εκείνος που την έκανε, η αιτία της πράξης, καθώς συλλαμβάνεται ολοένα και πιο λεπτά, αφήνει στο τέλος πίσω το «υποκείμενο».

Η κακή μας συνήθεια να παίρνουμε μια μνημονική, μια συντομευμένη φόρμουλα, σαν ον, τελικά σαν αιτία, π.χ. να λέμε για την αστραπή «λάμπει». Η μικρή λέξη «εγώ». Το να μετατρέπουμε την αιτία λόγω της οποίας βλέπουμε σε είδος προοπτικής: αυτό ήταν το τέχνασμα στην επινόηση του «υποκειμένου», του «εγώ»!

«Υποκείμενο», «αντικείμενο», «κατηγόρημα» ― οι διακρίσεις αυτές είναι κατασκευασμένες και έχουν επιβληθεί τώρα σαν σχηματισμός πάνω σε όλα τα εμφανή γεγονότα. Η θεμελιώδης ψευδής παρατήρηση είναι ότι εγώ πιστεύω πως εγώ κάνω κάτι, υποφέρω από κάτι, «έχω» κάτι, «έχω» μια ιδιότητα. Παρατηρώ κάτι και αναζητώ ένα λόγο γι' αυτό· αυτό σημαίνει πρωταρχικά: αναζητώ μια πρόθεση σ' αυτό, και πάνω απ' όλα κάποιον που έχει προθέσεις, ένα υποκείμενο, έναν τελεστή: κάθε συμβάν πράξη...

Αυτό που δίνει εξαιρετική στερεότητα στην πίστη μας στην αιτιότητα δεν είναι η μεγάλη συνήθεια να βλέπουμε ένα περιστατικό να ακολουθεί ένα άλλο, αλλά η ανικανότητα μας να ερμηνεύουμε τα συμβάντα διαφορετικά από συμβάντα που έχουν προκληθεί από προθέσεις. Είναι η πίστη στο ζων και στο σκεπτόμενο ως τη μόνη αποτελεσματική δύναμη ―στη θέληση, στην πρόθεση―, είναι η πίστη ότι κάθε συμβάν είναι πράξη, ότι κάθε πράξη προϋποθέτει κάποιον που τη κάνει, είναι η πίστη στο «υποκείμενο»...

Ερώτημα: είναι η πρόθεση αιτία ενός συμβάντος; Ή είναι κι αυτό αυταπάτη; Δεν είναι και το ίδιο το συμβάν;


Friedrich Nietzsche



~


.~`~.


26 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

22 Ιανουαρίου 2021

Ένα μουσικό έργο μας παρασύρει μέσα του, μας διδάσκει τη δομή και τα μυστικά του, είτε το ακούμε συνειδητά είτε όχι.



22 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία


Ένα μουσικό έργο μας παρασύρει μέσα του, μας διδάσκει τη δομή και τα μυστικά του, είτε το ακούμε συνειδητά είτε όχι. Αυτό γίνεται ακόμη κι αν πρόκειται για το πρώτο μουσικό κομμάτι που ακούμε στη ζωή μας. Η ακρόαση της μουσικής δεν είναι μια διαδικασία παθητική αλλά εντατικά ενεργητική, ξεσηκώνοντας ένα ρεύμα συναγωγών, υποθέσεων, προσδοκιών και προβλέψεων. Μπορούμε να συλλάβουμε ένα νέο κομμάτι ―πως είναι δομημένο, που πάει, τι θα επακολουθήσει― με τόση ακρίβεια ώστε ύστερα από μερικά μόνο μέτρα να είμαστε σε θέση να το μουρμουρίζουμε ή να το τραγουδάμε. Αυτή η πρόβλεψη, αυτή η δυνατότητα να τραγουδάμε ένα κομμάτι που ακούμε για πρώτη φορά, οφείλεται στην άρρητη σε μεγάλο βαθμό γνώση μας των μουσικών «κανόνων» (του πως μια καντέντσα καταλήγει για παράδειγμα) και στην εξοικείωση με συγκεκριμένες μουσικές συμβάσεις (τη μορφή μιας σονάτας ή την επανάληψη ενός θέματος). Βεβαίως, η πρόβλεψη αυτή είναι αδύνατη στη μουσική ενός διαφορετικού πολιτισμού ή παράδοσης ― ή εάν οι μουσικές συμβάσεις παραβαίνονται ηθελημένα. Στην πρώτη παράσταση του έργου Η ιεροτελεστία της άνοιξης του Στραβίνσκυ, το 1913, ξέσπασαν μεγάλες ταραχές και χρειάστηκε η επέμβαση της αστυνομίας του Παρισίου για να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Το κοινό, που περίμενε ένα παραδοσιακό κλασικό μπαλέτο, εξοργίστηκε με την παράβαση των κανόνων. Με τον καιρό όμως και με την επανάληψη το παράξενό έγινε οικείο και Η ιεροτελεστία της άνοιξης είναι σήμερα ένα από τα αγαπημένα έργα στα κονσέρτα, όσο κι ένα μενουέττο του Μπετόβεν (αν και ο Μπετόβεν είχε επίσης αποδοκιμαστεί στον καιρό του και κάποιες από τις συνθέσεις του είχαν θεωρηθεί ακατανοήτες, «σκέτος θόρυβος»).
Oliver Sacks


Η αποδιάρθρωση της κλασικής μορφής άρχισε όταν η αισθηματικά φορτισμένη χρωματική γραφή κατέκλυσε και βαθμηδόν συμπαρέσυρε τους φραγμούς της τονικότητας... Η απεμπόληση της τονικής είχε ως συνέπεια τη διεύρυνση του ήχου, κι αυτό πάλι έκαμε το αναλίωμα των ήχων και την αδιάκοπη μετατροπία σπουδαία μέσα μουσικής έκφρασης. Οι ήχοι λογίζονταν τώρα κατά πρώτον λόγο ως χρωματικές αξίες, και στον βαθμό που οι κύριοι τόνοι αντικαταστάθηκαν από απλώς κατευθυντήριους τόνους, οι ήχοι αυτονομήθηκαν και μπορούσαν ή αναγκάσθηκαν να συνυπάρξουν σε μια σχέση έντασης, πλούσια σε αποχρώσεις... Στη θέση της ατελείωτης μελωδίας, στο πλαίσιο της οποίας η χρωματική γραφή απώθησε για πρώτη φορά την τονική, μπήκαν γρήγορα κλειστές και σύντομες μελωδίες, που σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα εδράζονταν σε λίγες νότες ή παράλληλες μελωδικές γραμμές που δεν σχηματίζονταν με βάση νόμους ηχητικής αρμονίας... Η σύνθεση νοούνταν όλο και περισσότερο ως παιχνίδι με θέματα, ήχους, ρυθμούς... Η μετατόπιση του μουσικού κέντρου βάρους από το αρμονικό-ηχητικό στοιχείο στο μορφολογικό-δομικό συνεπαγόταν τον υποβιβασμό εκείνου που ίσαμε τότε λογιζόταν ως πνευματικό περιεχόμενο της μουσικής και την αντίστοιχη ανατίμηση του τεχνικού-κατασκευαστικού παράγοντα.
Παναγιώτης Κονδύλης



.~`~.
...
..
.



.~`~.


22 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

18 Ιανουαρίου 2021

Απάνθισμα παραδοσιακών διεθνοπολιτικών αποσπασμάτων ― μέρος α΄.



18 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία


~

Υπάρχει αφθονία αυτοπροσδιοριζόμενων εκπροσώπων του κοινού καλού του «διαστημοπλοίου γη» ή «αυτού του πλανήτη που κινδυνεύει». Ωστόσο οι απόψεις αυτών των ιδιωτών, όποια αξία και να έχουν, δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας πολιτικής διαδικασίας προώθησης και σύνθεσης συμφερόντων. Καθώς δεν επικυρώνονται από μια τέτοια πολιτική διαδικασία, οι απόψεις αυτών των ατόμων συνιστούν έναν ακόμη λιγότερο έγκυρο οδηγό για το κοινό καλό της ανθρωπότητας από ό,τι οι απόψεις των εκπροσώπων κυρίαρχων κρατών, ακόμη και εκείνων με μη αντιπροσωπευτικά ή τυραννικά καθεστώτα, που έχουν τουλάχιστον δικαίωμα να μιλούν για κάποιο μέρος της ανθρωπότητας ευρύτερο από τον εαυτό τους. Ούτε έχουν οι εκπρόσωποι των μη κυβερνητικών ομάδων τέτοιου είδους εξουσία· μπορεί να μιλούν με κύρος για το συγκεκριμένο αντικείμενο τους, αλλά το να καθορίζουν τα συμφέροντα της ανθρωπότητας ισοδυναμεί με το να αξιώνουν ένα είδος εξουσίας που μπορεί να παρασχεθεί μόνο από μια πολιτική διαδικασία.

Αν όμως αναγκαζόμασταν να ψάξουμε μέσα από τις απόψεις των κρατών, και ειδικά των κρατών που συναθροίζονται σε διεθνείς οργανισμούς, για να ανακαλύψουμε το παγκόσμιο κοινό καλό, τούτο θα οδηγούσε σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Οι οικουμενικές ιδεολογίες που ασπάζονται τα κράτη είναι πασίγνωστο ότι εξυπηρετούν τα ιδιαίτερα συμφέροντα τους και οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ κρατών είναι γνωστό ότι είναι περισσότερο προϊόντα διαπραγμάτευσης και συμβιβασμού παρά προϊόντα κάποιου ενδιαφέροντος για τα συμφέροντα της ανθρωπότητας ως συνόλου.
Hedley Bull

~

Όπως έκαναν και κάποιες παλαιότερες μεγάλες δυνάμεις, μπορούμε να ταυτίσουμε το υποτιθέμενο καθήκον των πλούσιων και ισχυρών να βοηθούν τους άλλους με τις δικές μας πεποιθήσεις αναφορικά με το πως θα ήταν ένας καλύτερος κόσμος. Η Αγγλία ισχυριζόταν ότι επωμιζόταν το φορτίο του λευκού ανθρώπου· η Γαλλία μιλούσε για τη mission civilisatrice (εκπολιτιστική αποστολή) που είχε. Με αντίστοιχο πνεύμα εμείς... Το συμφέρον της χώρας για ασφάλεια κατέληξε να ταυτίζεται με τη διατήρηση μιας ορισμένης τάξης... Άπαξ και τα συμφέροντα ενός κράτους φτάσουν σε ένα ορισμένο επίπεδο, καθίστανται αυτοτροφοδοτούμενα.

Τα κράτη εξακολουθούν να είναι τα κυριότερα οχήματα της ιδεολογίας. Στη διεθνή αδελφότητα των απολυταρχιών μετά το 1815, στον κοσμοπολίτικο φιλελευθερισμό των μέσων του 19ου αιώνα, στον διεθνή σοσιαλισμό πριν τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, στον διεθνή κομμουνισμό κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν την επανάσταση των μπολσεβίκων, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, διεθνή κινήματα ελέγχθηκαν από μεμονωμένα κράτη, οπαδοί του δόγματος τέθηκαν στην υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος, διεθνή προγράμματα χρησιμοποιήθηκαν από εθνικές κυβερνήσεις και η ιδεολογία μετατράπηκε σε ενισχυτικό εργαλείο της εθνικής πολιτικής. Έτσι η Σοβιετική Ένωση την ώρα της κρίσης έγινε ρωσικό κράτος και η αμερικανική πολιτική, αφήνοντας κατά μέρος τη φιλελεύθερη ρητορική, κατέληξε να χαράζεται με ρεαλιστικό και επιφυλακτικό τρόπο.
Kenneth Waltz

~

Η Δύση δεν υπάρχει πια. «Δύση» ήταν το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο (διαφορετικά Ιαπωνία και Ν. Κορέα δεν θα ανήκαν στη «Δύση»). Όσοι ―και κυρίως οι κοσμοπολίτες «αριστεροί»― θεωρούν ότι η συνοχή της Δύσης στηρίζεται απλώς στις κοινές της αξίες είναι πολιτικά και ιστορικά αφελείς. Οι κοινές αξίες καθεαυτές δεν δημιουργούν κοινά συμφέροντα ―το αντίθετο, ναι, μπορεί να συμβεί― ούτε εμπόδισαν ποτέ τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ χριστιανικών ή φιλελεύθερων λαών. Το πολιτικά σημαντικό ερώτημα είναι: τι εννοούμε όταν λέμε δυτικός προσανατολισμός και τι μπορεί να σημαίνει δυτικός προσανατολισμός για τη Γερμανία αν η Δύση διασπαστεί και η Γερμανία χρειαστεί να επιλέξει π.χ. μεταξύ ενός ευρωπαϊκού χώρου και της φιλίας με τις ΗΠΑ ή, αντίστροφα, εάν η ευρωπαϊκή ενοποίηση γίνει υπό προϋποθέσεις που η πλειονότητα του γερμανικού λαού θα απέρριπτε; Διότι η ώρα της αλήθειας θα σημάνει όταν θα χρειαστεί να γίνει κατανομή όχι πλέον των ωφελημάτων της ευημερίας αλλά του παθητικού και των χρεών...

Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου τονίσθηκε πολλές φορές η εσωτερική συνάρτηση του κομμουνισμού με την παγκόσμια πολιτική ισχύος του ρώσικου έθνους, γιατί η πολεμική της Δύσης ενδιαφερόταν έντονα να ξεσκεπάσει το συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο του συνθήματος του «προλεταριακού διεθνισμού». Αλλά με τη διάλυση του ανατολικού στρατοπέδου και της Σοβιετικής Ένωσης υπάρχει στη Δύση λιγότερη προθυμία να ερμηνεύσει κανείς τις εξελίξεις των πραγμάτων ως νίκη εθνών πάνω σε άλλα έθνη· θα φαινόταν ίσως πεζό και δεν θα έμοιαζε με ιδιαίτερα ένδοξο κατόρθωμα, αν κανείς έλεγε απλούστατα ότι το πιο πολυάριθμο και οικονομικά κατά πολύ υπέρτερο στρατόπεδο επικράτησε τελικά ενάντια στη Ρωσία.
Παναγιώτης Κονδύλης

~

Ο πολυεθνικός και ιδιαίτερος χαρακτήρας της αμερικανικής κοινωνίας κατέστησε ευκολότερο για τις Η.Π.Α να παγκοσμιοποίησουν την ηγεμονία τους χωρίς να ―αφεθεί να― φανεί πως είναι αυστηρά εθνική. Για παράδειγμα, μια προσπάθεια της Κίνας να επιδιώξει παγκόσμια πρωτοκαθεδρία θα αντιμετωπιζόταν αναπόφευκτα από άλλους ως μια προσπάθεια να επιβάλει εθνική ηγεμονία. Για να το θέσουμε απλά, ο οποιοσδήποτε μπορεί να είναι Αμερικανός, αλλά μόνον ο Κινέζος μπορεί να είναι Κινέζος ― και αυτό βάζει ένα επιπλέον και σημαντικό εμπόδιο στον τρόπο οποιασδήποτε ουσιαστικά εθνικής παγκόσμιας προσπάθειας ηγεμονίας.
Zbigniew Brzezinski

~

Αν κοιτάξετε τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια της παγκόσμιας ιστορίας, από το ένα μ.Χ έως το έτος 1820, για δεκαοκτώ αιώνες από τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια, οι δύο μεγαλύτερες παγκόσμιες οικονομίες ήταν πάντα η Κίνα και η Ινδία. Μόνο κατά τα τελευταία 200 χρόνια η Ευρώπη απογειώθηκε και μετέπειτα η Βόρεια Αμερική. Όμως αν δείτε τα τελευταία διακόσια χρόνια σε σχέση με τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια, τα τελευταία διακόσια χρόνια υπήρξαν μια μεγάλη ιστορική εκτροπή. Όλες οι εκτροπές κάποια στιγμή φτάνουν σε ένα φυσικό τέλος, και επιστρέφεις στον ιστορικό κανόνα, και επομένως είναι απολύτως φυσιολογικό να έχεις την Κίνα ως νούμερο ένα οικονομία στον κόσμο ― και δεν υπάρχει τίποτα που μπορείς να κάνεις προκειμένου να εμποδίσεις κάτι τέτοιο να συμβεί.
Kishore Mahbubani


.~`~.


18 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

7 Ιανουαρίου 2021

Μια διεθνοπολιτική ματιά στην πανδημική κρίση.



7 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία



Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Ψέματα λένε οι άνθρωποι. Όμως οι αριθμοί μπορούν να παραπλανήσουν μέσα από τη μέθοδο από την οποία προκύπτουν, μέσω των τρόπων που τους ερμηνεύουμε και των πλαισίων που τους εντάσσουμε προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα και να αναδυθεί νόημα.

Οι αριθμοί μπορεί να μην λένε ψέματα, λοιπόν, όμως αν μελετήσει κανείς ιστορία της φιλοσοφίας και των επιστημών διαπιστώνει πως λειτουργούν μαγικά. Βασικά δε χρειάζεται να μελετήσει τίποτα από τα προηγούμενα παρά μόνο να παρατηρήσει πόσο μαγικά χρησιμοποιούνται οι αριθμοί από τα κόμματα και τα μήντια στα πλαίσια διαμόρφωσης της λεγόμενης κοινής γνώμης, χειραγώγησης συνειδήσεων, δημιουργίας συναίνεσης και νομιμοποίησης αποφάσεων που επιδιώκουν να παρουσιάζονται ότι έχουν έρεισμα κάπου αλλού πέρα από τον υπολογισμό το συμφέρον και τη βούληση αυτού που αποφασίζει. 

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι αριθμοί μπορούν να αμφισβητηθούν. Εξ ου και επιλέγω να παρουσιάσω αρκετά παραδείγματα και πλαίσια τα οποία θεωρώ πως λειτουργούν και ως έμμεσοι έλεγχοι επί των αριθμών. Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι να φωτίσω πτυχές και να καταστήσω φανερές γωνίες που ήταν ανύπαρκτες για τον αναγνώστη προτού διαβάσει το κείμενο. Ο αναγνώστης κρίνει τι κρατάει και τι αφήνει απ' όσα ακολουθούν.

Επιλέγω ως κεντρικό άξονα, για να εξετάσω τα κράτη και τη διαχείρισή τους στην κρίση της πανδημίας έναν δείκτη, τον σκληρότερο που υπάρχει: τους επιβεβαιωμένους θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους (confirmed CoViD-19 deaths per million people). Εκτιμώ ότι φανερώνει σημαντικά πολιτικά στοιχεία ανεξάρτητα από την υγειονομική δυνατότητα και διαχείριση ενός κράτους. Το κείμενο από την αρχή μέχρι το τέλος του διατρέχει ο συγκεκριμένος δείκτης, που λειτουργεί ως κεντρικός άξονας, με τους υπόλοιπους να δρούν συμπληρωματικά και περιπτωσιολογικά (το κείμενο είναι πολιτικό και όχι τεχνικό με δείκτες για την υγεία). Τα στοιχεία είναι από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Τα πλαίσια που χρησιμοποιώ προσπαθώ να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο διαυγή και να προσφέρουν δυνατότητα ελέγχου επί των αριθμών ακόμη και στην περίπτωση που οι τελευταίοι αμφισβητηθούν.

Οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί όμως σε αριθμούς αποτυπώνονται οι μεταξύ τους σχέσεις.

Μελετώντας, λοιπόν, τους αριθμούς σχετικά με τον δείκτη των επιβεβαιωμένων θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους, διαπίστωσα πως αρχικά διαμορφώνονται τρεις ομάδες κρατών ως προς την επιτυχία και την αποτυχία τους στη διαχείριση της πανδημικής κρίσης σε παγκόσμια κλίμακα. Βεβαιώθηκα πως οι αριθμοί έχουν κάποια αξία μόλις άρχισαν να φανερώνονται μέσα από την εξέτασή τους είτε γεωγραφικές είτε δημογραφικές είτε οικονομικές είτε πολιτικές πραγματικότητες.

Έτσι επέλεξα ως βάση εκκίνησης (I) τη μεγαλύτερη οικονομία της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ασίας, δηλαδή τις Η.Π.Α, τη Γερμανία και την Κίνα. Ύστερα αποφάσισα να εμπλουτίσω το αρχικό σχήμα (II) με τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, τόσο ως προς το ονομαστικό ΑΕΠ (Nominal) όσο και ως προς την ισοτιμία της αγοραστικής τους δύναμης (Purchasing Power Parity), και να αποτυπώσω τα αποτελέσματα εκτός από διάγραμμα και σε χάρτη, προκειμένου να υπάρξει και χωρική αποτύπωσή τους μέσω της οποίας φανερώνεται η σημασία της γεωγραφίας της γειτνίασης και της εγγύτητας (ο χάρτης βέβαια είναι παραδοσιακός, δηλαδή ΆφροΕυρωκεντρικός, αλλά δεν είναι δυνατόν να τεθούν και ζητήματα χαρτογραφίας σε ένα τέτοιο κείμενο). Στη συνέχεια διεύρυνα ακόμη περισσότερο τον αριθμό των κρατών και προχώρησα (III) στις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη (ομοίως), επιλογή από την οποία προέκυψε μια διαφοροποίηση. Συνέχισα (IV) με μια συσχέτιση διηπειρωτικών διαστάσεων για Η.Π.Α και Ε.Ε και ολοκλήρωσα συγκρίνοντας (V) τα πιο αποτυχημένα και επιτυχημένα κράτη μεταξύ τους, διεξάγοντας πολλαπλούς ελέγχους μέσω πέντε ακόμη περιπτώσεων ή πλαισίων, προκειμένου να ελεγχθεί η μεγάλη εικόνα. 

I

Μελετώντας τις μεγαλύτερες οικονομίες σε Αμερική, Ευρώπη και Ασία διαπιστώνουμε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν πάνω από 1050 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, η Γερμανία 450+ ενώ η Κίνα 4.




Οι μεγαλύτερες οικονομίες σε πλανητική κλίμακα με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ (Nominal) είναι οι εξής: 1. Η.Π.Α, 2 Κίνα, 3 Ιαπωνία, 4. Γερμανία, 5. Ηνωμένο Βασίλειο, 6. Ινδία, 7. Γαλλία, 8. Ιταλία, 9. Καναδάς, 10. Νότια Κορέα, 11. Ρωσσία, 12. Βραζιλία, 13. Αυστραλία, 14. Ισπανία, 15. Ινδονησία, 16. Μεξικό, 17. Ολλανδία, 18. Ελβετία, 19. Σαουδική Αραβία, 20. Τουρκία (με την Ταϊβάν και το Ιράν να ακολουθούν).

Ενώ με βάση το ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity) οι μεγαλύτερες οικονομίες είναι οι εξής: 1. Κίνα, 2. Η.Π.Α, 3. Ινδία, 4. Ιαπωνία, 5. Γερμανία, 6. Ρωσσία, 7. Ινδονησία, 8. Βραζιλία, 9. Ηνωμένο Βασίλειο, 10. Γαλλία, 11. Μεξικό, 12. Ιταλία, 13. Τουρκία, 14. Νότια Κορέα, 15. Καναδάς, 16. Ισπανία, 17. Σαουδική Αραβία, 18. Αυστραλία, 19. Αίγυπτος, 20. Πολωνία (με την Ταϊλάνδη και την Ταϊβάν να ακολουθούν).

II 

Αν συγκρίνουμε τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες οι τρεις ομάδες κρατών που προκύπτουν, ως προς την επιτυχία και την αποτυχία τους στη διαχείρισης της πανδημίας σε παγκόσμια κλίμακα, με βάση τον δείκτη των επιβεβαιωμένων θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους, έχουν ως εξής: 

Πρώτη Ομάδα: 1. Ιταλία με περισσότερους από 1250 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, 2. Ηνωμένο Βασίλειο (1150+), 3. Ισπανία (1100+), 4. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050+), 5. Γαλλία (1000+), 6. Βραζιλία (930), 

Δεύτερη Ομάδα: 7. Γερμανία (450+), 8. Καναδάς (430+) και 9. Ρωσσία (410+),  

Τρίτη Ομάδα: 10. Ινδία (110), 11. Ινδονησία (85), 12. Αυστραλία (35), 13. Ιαπωνία (30), 14. Νότια Κορέα (20) και 15. Κίνα (4).

Οι τρεις ομάδες αποτυπώνονται καθαρά στο διάγραμμα ενώ ο χάρτης βοηθά σε μια χωρική, περιφερειακή και γεωγραφική αντίληψη των πραγμάτων.





Υπάρχει αποτύπωση και για τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity), όμως για λόγους απλότητας παρακάμπτω τις εικόνες. Ουσιαστικά, εκτός του ότι αλλάζει η ιεράρχηση των κρατών στη λίστα (γίνεται περισσότερο πλανητική και λιγότερο δυτικόευρωκεντρική), στο διάγραμμα και τον χάρτη προστίθενται η Τουρκία και το Μεξικό και βγαίνουν εκτός εικόνας η Ισπανία και η Αυστραλία. Η Τουρκία βρίσκεται μεταξύ της τρίτης και της δεύτερης ομάδας ενώ το Μεξικό στην πρώτη.

III

Αν συγκρίνουμε τώρα τις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες η διαφοροποίηση που προκύπτει είναι ότι οι ομάδες κρατών που διαμορφώνονται από τρεις γίνονται δύο.

Πρώτη Ομάδα: 1. Ιταλία (1250), 2. Ηνωμένο Βασίλειο (1150), 3. Ισπανία (1100), 4. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050), 5. Γαλλία και 6. Μεξικό (1000), 7. Βραζιλία (930), 8. Ελβετία (850) ενώ ακολουθεί 9. η Ολλανδία που βρίσκεται μεταξύ των δύο ομάδων με περίπου 700 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους.

Δεύτερη Ομάδα: 10. Γερμανία (450), 11. Καναδάς (430), 12. Ρωσσία (410), 13. Τουρκία (260), 14. Σαουδική Αραβία (180), 15. Ινδία (110), 16. Ινδονησία (85), 17. Αυστραλία (35), 18. Ιαπωνία (30), 19. Νότια Κορέα (20) και 20. Κίνα (4).





Ομοίως και για τις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες υπάρχει αποτύπωση με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity). Σε αυτή την περίπτωση φεύγουν από το κάδρο η Ελβετία και η Ολλανδία και προστίθενται η Αίγυπτος και η Πολωνία. Η τελευταία βρίσκεται σε λίγο χειρότερα επίπεδα από την Ολλανδία στο διάγραμμα, δηλαδή μεταξύ της δεύτερης και της πρώτης ομάδας κρατών.

Ολοκληρώνω με μια παρατήρηση που δε σχετίζεται με το πλαίσιο των μεγαλύτερων οικονομιών αλλά έχει τη σημασία της. Η συζήτηση περί της Σουηδίας είναι εν πολλοίς ιδεολογική. Με βάση τον δείκτη που εξετάζω η Σουηδία δεν ξεχωρίζει ιδιαίτερα με περίπου 890 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους (συγκριτικά με άλλα «δυτικά» κράτη, γιατί σε πλανητική κλίμακα έχει τα μαύρά της τα χάλια). Βρίσκεται στην πρώτη-χειρότερη ομαδοποίηση κρατών, σε σχετικά καλό επίπεδο για τη συγκεκριμένη ομάδα, κοντά στη Βραζιλία και την Ελβετία, ενώ σε περιφερειακό επίπεδο αποτελεί μακράν το χειρότερο σκανδιναβικό κράτος. Η χρησιμοποίησή της ως το ένα άκρο μιας αντίθεσης λειτουργεί μάλλον παραπλανητικά καθώς στην ουσία συγκρίνονται κράτη από την πρώτη ομαδοποίηση μεταξύ τους. Αν κάποιος επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα αντιθετικό παράδειγμα με την πρώτη ομάδα κρατών, και εφόσον είχε ως σκοπό του τον περιορισμό των θανάτων και όχι κάποια διαφορετική στόχευση, το λογικό θα ήταν να επιλέξει στο ένα άκρο είτε τη Γερμανία είτε τον Καναδά ή, κάπως πιο τραβηγμένα, την Ολλανδία (που βρίσκεται μεταξύ των δύο ομαδοποιήσεων). Τα προηγούμενα βέβαια εφόσον έπρεπε να επιλέξει αποκλειστικά ανάμεσα σε κράτη του βορειοατλαντικού χώρου, δηλαδή του πλέον αποτυχημένου ―ως προς τον δείκτη που εξετάζουμε― στον πλανήτη. 

IV

Στην «ποσοτική» μέτρηση με τους απόλυτους αριθμούς οι Η.Π.Α και η Ε.Ε έχουν περισσότερους θανάτους όχι μόνο από τα υπόλοιπα κράτη αλλά και από ολόκληρες ηπείρους: οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μετρούν περίπου 360 χιλιάδες απώλειες ανθρώπων, περισσότερους από ολόκληρη την Αφρική και την Ασία, και ελαφρώς λιγότερους από την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία μετρά περίπου 370 χιλιάδες θανάτους (η Ε.Ε βέβαια δεν αποτελεί ενιαίο κράτος αλλά πολιτική και οικονομική ένωση κρατών ηπειρωτικών διαστάσεων). Σε απόλυτους αριθμούς οι ήπειροι με τους περισσότερους θανάτους είναι η βόρεια Αμερική και η Ευρώπη με πάνω από μισό εκατομμύριο η καθεμιά τους (στην Ευρώπη προφανώς προσμετρώνται, πέραν των κρατών της Ε.Ε, και κράτη όπως η Ουκρανία, η Ρωσσία κ.λπ). Θυμίζω πως στην Ασία κατοικεί κάτι λιγότερο από το 60% του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού.




Όμως και στην «ποιοτική» μέτρηση ―την οποία αναφέρω με επιφύλαξη σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη συσχέτιση διηπειρωτικών διαστάσεων― οι Ηνωμένες Πολιτείες, ένα κράτος ηπειρωτικών διαστάσεων, βρίσκονται στην πρώτη θέση με περισσότερους από 1050 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, πάνω από την ήπειρο της βόρειας και της νότιας Αμερικής, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από την Ευρώπη ως ήπειρο, από την Ασία και την Αφρική.




Δεν εντυπωσιάζει τόσο η παταγώδης αποτυχία των Η.Π.Α, δηλαδή της μόνης αναπτυγμένης χώρας που το μέσο εισόδημα για το κάτω μισό της κοινωνίας μειώνεται συνεχώς εδώ και τρεις συναπτές δεκαετίες, και του βιομηχανικού κράτους που διεξήγαγε τους περισσότερους πολέμους σε παγκόσμια κλίμακα μέσα στην ίδια χρονική περίοδο (με όλα τα παράπλευρα αποτελέσματα που μπορεί να έχουν τα προηγούμενα, για να αναφέρουμε μονάχα δυο από τους παράγοντες που συνέβαλλαν στο να μετατραπούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σε κωλοχανείο, ή που καθιστούν πλέον αδύνατον να κρύβονται πίσω από εξωτερικούς εχθρούς και οικουμενικά ιδεολογήματα οι εκτρωματικές καταστάσεις του εσωτερικού τους). Εκείνο που προκαλεί περισσότερη εντύπωση είναι η διαπίστωση του πόσο έωλη, ανούσια και κενή περιεχόμενου είναι η ενδό«δυτική» διαμάχη για το αν τα πάει καλύτερα η αμερικανική ή η ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού. Η.Π.Α και Ε.Ε για αυτό που είναι, για ό,τι αξιώνουν και ό,τι πρεσβεύουν σε πλανητική κλίμακα, έχουν αποτύχει παταγωδώς σε σχέση με τον υπόλοιπο πλανήτη, έχουν απογυμνωθεί (μεταξύ τους, στη «δυτική» τους ραγισμένη γυάλα και στην ιδεολογική φούσκά τους, μπορούν να τρώγονται χάριν τοπικών και υπερεθνικών διατλαντικών συσχετισμών και  συμφερόντων).

Αυτό που μπορεί να παρουσιαστεί ως υπερασπιστικό επιχείρημα στα πλαίσια που εξετάζουμε εδώ υπέρ των λεγόμενων δυτικών κρατών, δηλαδή των κρατών του ευρωαμερικανικού χώρου του βόρειου Ατλαντικού, αν εξεταστούν το καθένα κατά μόνας, είναι ο ρυθμός θνητότητας (CoViD-19). Παραδείγματος χάριν, η Κίνα έχει μεγαλύτερο ρυθμό θνητότητας από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Τυνησία (οι οποίες βρίσκονται περίπου στα ίδια επίπεδα) και μικρότερο από την Αίγυπτο. Ωστόσο, πέραν του γεγονότος ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Μαλαισία έχουν από τους μικρότερους ρυθμούς θνητότητας στον πλανήτη, πολύ χαμηλότερους από τα αποτελεσματικότερα «δυτικά» κράτη, και ο συγκεκριμένος δείκτης μπορεί να λειτουργήσει μερικώς παραπλανητικά. Διότι είναι διαφορετικό πράγμα ένας ρυθμός θνητότητας πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο σε μια νεανική κοινωνία με ρυθμούς γονιμότητας άνω των δύο παιδιών (ανά γυναίκα) σε σύγκριση με έναν ρυθμό θνητότητας κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο σε μια κοινωνία από τις πλέον γερασμένες με ρυθμούς γονιμότητας κάτω των δύο παιδιών. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα έχει και περισσότερους θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους και υψηλότερο ρυθμό θνητότητας (CoViD-19) ενώ και πιο γερασμένη κοινωνία είναι και με μικρότερο ρυθμό γονιμότητας από την Τουρκία. Κατά τα λοιπά, η Ελλάδα έχει κληρονομήσει αυτή την ηλίθια ευρωδυτικίζουσα νοοτροπία, στην επαρχιώτικη ασφαλώς εκδοχή της καρικατούρας, του περιφερειακού δημοδιδάσκαλου που με ύφος πατρονάρει και εισάγει στους κόλπους του πολιτισμού τους... βαρβάρους, δηλαδή τους μη παρηκμασμένους. Όπως λέει και ο λαός, οι γέροι ―και οι παρηκμασμένοι― ξεμωραίνονται ή, πιο ποιητικά και ηθικοδιδακτικά, Μωραίνει Κύριος ὅν βούλεται ἀπολέσαι... 

Ολοκληρώνοντας, το πλέον αποτυχημένο κράτος σε αριθμό θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους στην ήπειρο της Αμερικής, νότιας και βόρειας, είναι το Περού (1150) με τις Η.Π.Α να το ακολουθούν, ενώ στην αφρικανική ήπειρο είναι η Νότια Αφρική (540+) την οποία ακολουθεί η Τυνησία (420+). Το χειρότερο μουσουλμανικό κράτος είναι το Ιράν (650+) ―που βρίσκεται σε παρεμφερή επίπεδα με την Ολλανδία, όπως η Τυνησία με το Ισραήλ― εφόσον όμως δεν προσμετρηθεί η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως μερικώς μουσουλμανικό κράτος. Αν προσμετρηθεί, τότε η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατέχει τη χειρότερη θέση με περισσότερους από 1250 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους. Δηλαδή το μερικώς μουσουλμανικό κράτος που βρίσκεται στην Ευρώπη είναι περισσότερο αποτυχημένο στο συγκεκριμένο δείκτη τόσο από το χειρότερο κράτος των αφρικανικών ακτών της Μεσογείου όσο και από το αντίστοιχο της Μέσης Ανατολής




V

Στα είκοσι πιο αποτυχημένα κράτη σε πλανητική κλίμακα πρώτο συναντάμε το Βέλγιο με 1700 και πλέον θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ ακολουθούν Σλοβενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Ιταλία, Βόρεια Μακεδονία, Περού, Βουλγαρία, Τσεχία, Ηνωμένο Βασίλειο (1150+), Μαυροβούνιο, Ισπανία, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050+), Ουγγαρία, Κροατία, Γαλλία (1000+), Μεξικό, Παναμάς, Αρμενία, Αργεντινή, Βραζιλία (με την Ελβετία να ακολουθεί). 




Ορισμένα από τα πλέον επιτυχημένα κράτη είναι η Ταϊβάν με 0.3 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, το Βιετνάμ (0.4), η Ταϊλάνδη, η Κίνα (4), η Νέα Ζηλανδία (5), η Μαλαισία, η Νότια Κορέα (20), η Ιαπωνία (30) και η Αυστραλία. Προφανώς υπάρχουν αρκετά κράτη που δεν αναφέρω διότι παραδοσιακά έχουν χαμηλή αλληλόδραση με το εξωτερικό περιφερειακό, διεθνές και παγκόσμιο περιβάλλον.

Βλέπουμε πως στο ένα άκρο βρίσκονται κράτη όπως το Βέλγιο, οι Η.Π.Α, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, κράτη του Ατλαντικού και της λεγόμενης Δύσης, και στο ακριβώς αντίθετο άκρο η Ταϊβάν, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, όλα κράτη της Ασίας του Ειρηνικού, ανεξαρτήτως αν έχουν ανταγωνιστικές μεταξύ τους σχέσεις. 

Το παράδειγμα φαίνεται να επιβεβαιώνει την εκτίμηση που έχω εκφράσει εδώ και χρόνια για την ολοκλήρωση ενός ιστορικού κύκλου του πυρήνα της «Δύσης» (ή της κεντρικής γεωγραφίας του φιλελευθερισμού) και την κατάσταση του πυρήνα, δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία. Ωστόσο δεν πρέπει να μείνουμε μονάχα σε αυτό.

Αρκετοί ισχυρίζονται πως οι αριθμοί σε ό,τι αφορά την Κίνα είναι ψευδείς ή αλλοιωμένοι. Πέραν του ότι μια τέτοια στάση αποκρύπτει όλα τα παραδείγματα και τα πλαίσια που προηγήθηκαν (φανερώνοντας έναν τρομακτικό υποκειμενισμό ή και μια εθελοτυφλία) αλλά και όσα ακολουθούν, ακόμη και αν δεχτούμε π.χ πως είναι δεκαπλάσιοι οι θάνατοι ανά εκατομμύριο ανθρώπους συγκριτικά με τα επίσημα στοιχεία, δεν αλλάζει η μεγάλη εικόνα και η κύρια αντίθεση, η οποία είναι συνταρακτική και συγκλονιστική: 

Οι επιβεβαιωμένοι θάνατοι ―τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ανά εκατομμύριο ανθρώπους― είναι συντριπτικά περισσότεροι στην Αμερική και την Ευρώπη συγκριτικά με την ανατολική και νότιοανατολική Ασία. 

Η αμέσως προηγούμενη διαπίστωση απόκτα μεγαλύτερο βάθος και βάρος αν εξετάσουμε και ορισμένες ακόμη περιπτώσεις-πλαίσια. Πιο συγκεκριμένα έχω επιλέξει πέντε: 

Πρώτον, τις πόλεις και τα μικροκράτη, με χειρότερη περίπτωση τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου (1800+ προφανώς μέσω αναγωγής) με την Ανδόρα και το Λιχτενστάιν να ακολουθούν (1000+). Την καλύτερη θέση κατέχει η Σιγκαπούρη (5) με το Σουλτανάτο του Μπρουνέι (7) να έπεται. Το  Μονακό βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα (100) και σε λίγο χειρότερη θέση από το μικρότατο αλλά στρατηγικότατο αφρικανικό κράτος-κατασκεύασμα που αποτελεί κόμβο στρατιωτικών βάσεων, το Τζιμπουτί (60+). 

Δεύτεροντα κράτη αγγλοσαξωνικής καταγωγής που βρίσκονται νοτίως της Ασίας του Ειρηνικού και του Ινδικού, στη λεγόμενη Ωκεανία, δηλαδή τη Νέα Ζηλανδία (5) και την Αυστραλία (35), που τα πήγαν απείρως καλύτερα από το πρωτογενές-καταγωγικό κράτος του Ατλαντικού, στην προκειμένη περίπτωση το Ηνωμένο Βασίλειο, που ξεπερνά τους 1150 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους. 

Σε αυτό το σημείο απαραίτητη είναι μια επισήμανση για τον Καναδά που επιβεβαιώνει και εμβαθύνει μια παρατήρηση που έχω κάνει για την αντιστροφή της σχέσης κέντρου-περιφέρειας στην εποχή και τον κόσμο που αναδύεται. Την αντιστροφή αυτή πλέον δεν την παρατηρούμε μόνο σε ένα επίπεδο (π.χ οικονομικό) αλλά και στο πλαίσιο που εξετάζουμε εδώ, τουλάχιστον μερικώς. Για παράδειγμα, δεν αποτελεί η πρώην αποικία της Ολλανδίας, η Ινδονησία, μόνο μεγαλύτερη οικονομία από το πρώην μητροπολιτικό κέντρο, αλλά έχει και καλύτερα αποτελέσματα από αυτήν στον δείκτη που εξετάζουμε, με την Ολλανδία να μετρά περίπου 700 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους και την Ινδονησία 85 (στα ίδια επίπεδα βρίσκεται το Κατάρ). Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται μονάχα στη σχέση των δυτικών με τα εξωδυτικά κράτη αλλά και στη σχέση των δυτικών κρατών μεταξύ τους, με τον Καναδά (430) να τα πηγαίνει καλύτερα τόσο από το Ηνωμένο Βασίλειο (1150+) όσο και από τη Γαλλία (1000+), δηλαδή από τα παλαιά μητροπολιτικά κέντρα. Οι περιπτώσεις της Νέας Ζηλανδίας (5) και της Αυστραλίας (35), που αναφέρθηκαν προηγουμένως, πέραν όλων των άλλων φανερώνουν και τη δύναμη της γεωγραφίας, της γειτνίασης και της εγγύτητας, με τα δύο κράτη που βρίσκονται νότια της Ασίας του Ειρηνικού και του Ινδικού, να έχουν καλύτερα αποτελέσματα τόσο από το παλαιό μητροπολιτικό κράτος, το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο και από το βορειοαμερικανικό κράτος που βρέχεται από τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, τον Καναδά ― η Ολλανδία, επίσης, φαίνεται να επιβεβαιώνει τη δύναμη της γειτνίασης, καθώς λειτουργεί σαν χώρα-όριο μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας και Βελγίου από τη μια μεριά, με πάνω από 1000 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, και της Γερμανίας από την άλλη, με λιγότερους από 500.

Συνεχίζοντας, βλέπουμε πως ακόμη και αν εξετάσουμε, τρίτον, τα αποτελεσματικότερα κράτη του Ατλαντικού, όπως είναι η Ισλανδία και η Νορβηγία (82), διαπιστώνουμε πως βρίσκονται στα ίδια επίπεδα με κράτη του Ινδικού και του Ειρηνικού, όπως η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες (85). Ακόμη και αν κάποιος αμφισβητήσει τα συγκεκριμένα νούμερα έχει αξία είτε να επισημάνει πως μιλάμε για κράτη που είναι κατά πολύ φτωχότερα, πιο νεανικά, περισσότερο πολυπληθή και πυκνοκατοικημένα (σε αυτό το σημείο θα είχε ενδιαφέρον να ανοίξει μια θεματολογία περί αντοχής και ανθεκτικότητας) είτε να αναφερθεί στη Μαλαισία που μετρά λιγότερους από 20 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους. 

Και προκειμένου να εξανεμιστεί κάθε αμφιβολία που μπορεί να προκύψει για την κύρια αντίθεση που παρατηρείται και τη μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται, ακολουθούν δύο ακόμη περιπτώσεις. 

Τέταρτον, τα τρία πιο γερασμένα κράτη του πλανήτη, δηλαδή η Ιαπωνία όπου η (δια)μέση ηλικία υπερβαίνει τα 48 έτη, η Ιταλία όπου αγγίζει τα 48 και η Γερμανία όπου ξεπερνά τα 46.5 έτη. 




Τέλος, πέμπτον, τα δύο ισχυρότερα ―προς το παρόν― νησιωτικά κράτη από οικονομική, στρατιωτική, βιομηχανική και τεχνολογική άποψη, δηλαδή η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ανάμεσά τους το χάος.




Οι θάνατοι ανά εκατομμύριο ανθρώπους στην Ιταλία είναι 1250+, στο Ηνωμένο Βασίλειο 1150+, στη Γερμανία 450+, ενώ στην Ιαπωνία μόλις 30.


Έξοδος

Τα παραδείγματα και οι αριθμοί αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από την επιφάνεια βρίσκεται μια πολύ βαθύτερη εξέλιξη που σχετίζεται με την τεκτονική μετακίνηση που λαμβάνει χώρα από τη «Δύση» προς την «Ανατολή», από την Ευρώπη και την Αμερική του Ατλαντικού προς την Ασία του Ειρηνικού και του Ινδικού κ.ο.κ. 

Οι αυτοαποκαλούμενες δυτικές κοινωνίες ήταν κάποτε γνωστές για την διακυβέρνηση, την ορθολογικότητα και την επιστήμή τους (ή το λιγότερο κατασκεύασαν ένα τέτοιο κοσμοείδωλο για την αυτοκατανόηση και αυτοδικαιώσή τους, το οποίο εξωτερίκευσαν προς τους υπολοίπους με τους τελευταίους να το αποδέχονται ως αληθές). Όμως τα προηγούμενα έχουν μεταβληθεί σε παχιά λόγια και ιδεολογικό πολτό. Η τελευταία δεκαετία όχι μόνο έριξε τις μάσκες αλλά ταυτόχρονα φανέρωσε, πέρα από κάθε αμφιβολία, πόσο σάπιο έχει καταστεί το βασίλειο της Δανιμαρκίας. Το λεγόμενο δεύτερο κύμα επιβεβαίωσε και εμβάθυνε αυτή την πεποίθηση. Δε χρειάζεται το τρίτο κύμα για να πέσουν ολοκληρωτικά οι μάσκες ― αυτές ουσιαστικά έπεσαν με τον ακατάσχετο «εμβολιοκεντρισμό» και την «εμβολιολογία», δηλαδή με την τρομακτική εξάρτηση των πολιτικών συστημάτων. Ο έλεγχος της πανδημίας δίχως απόλυτη εξάρτηση από το εμβόλιο αποτελεί επίδειξη δύναμης, ενώ η απόλυτη εξάρτηση από αυτό αποτελεί απόδειξη αδυναμίας. Όσο πιο αδύναμη είναι μια πολιτεία τόσο πιο εξαρτημένη για τη διαχείριση και τον έλεγχο μιας έκτακτης συνθήκης, και για τη συνέχιση της κοινωνικής ζωής, είναι από αυτά τα πράγματα. Και στην αδυναμία, σαφώς, περιλαμβάνεται όχι μόνο το έλλειμμα νομιμοποίησης, αλλά επίσης η απώλεια αξιοπιστίας και η αποδυνάμωση της ισχύος της πειθούς, καθώς και του αισθήματος εμπιστοσύνης.

Οι κοινωνίες του ευρωαμερικανικού βορειοατλαντικού χώρου δεν ζουν σε ένα ισορροπημένο πνευματικό και ιδεολογικό καθεστώς, περιβάλλον και σύστημα (διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και χειραγώγησης του φαντασιακού: κινηματογράφος, ειδήσεις, σειρές, δημοσκοπήσεις, εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί, πολυμέσα κ.λπ). Τούτο δε σημαίνει πως άλλες κοινωνίες ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όμως δεν είναι οι άλλες κοινωνίες που διαφυλάσσουν για τον εαυτό τους το ρόλου του δημοδιδάσκαλου και πρωτοδίδαχου της ανθρωπότητας. Αν οι λεγόμενες δυτικές κοινωνίες ζούσαν σε ένα λιγότερο υποκειμενικό περιβάλλον, στο οποίο δεν θα κυριαρχούσαν η αυτοϊκανοποίηση, η εθελοτυφλία, οι ονειροφαντασίες και οι ψευδαισθήσεις, ο αυτοβαυκαλισμός, η αυτοεξαπάτηση και η αυτοπαραμυθίαση τότε, πρώτον, οι κυβερνήσεις των κοινωνιών αυτών θα ήταν υπόλογες για τα επίπεδα θανάτων και, δεύτερον, θα είχαν μεγάλο πρόβλημα να εξηγήσουν ―διατηρώντας παράλληλα κάποια ίχνη νομιμοποίησης― πως είναι δυνατόν κράτη της Ασίας του Ειρηνικού, της νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας, να ξέμπλεξαν με ορισμένα πράγματα από τα τέλη του δευτέρου ή τις αρχές του τρίτου τριμήνου του 2020, ενώ τα «δυτικά» κράτη θα ταλαιπωρούνται σίγουρα μέχρι τα μέσα και τα τέλη του 2021, ίσως ακόμη και πιο μετά

Ο εφησυχασμός και η αλαζονεία που χαρακτηρίζει μεγάλο τμήμα αυτών των κοινωνιών, τόσο σε επίπεδο ελίτ όσο και σε επίπεδο λαού, τους τύφλωσε και δεν τους επέτρεψε να δουν π.χ πως η προηγούμενη πικρή εμπειρία των κρατών της Ασίας με τις επιδημίες (SARS 2002, Mers 2015), συνέβαλλε στην ανθεκτικότητα, την επαγρύπνηση και τη σοβαρότητά τους. Στις κοινωνίες αυτές δεν ξέρω αν υπάρχουν πολλές δημοδιδασκαλίες περί δημοκρατίας, ή περί της τεχνολογίας ως μεσσιανικής σωτηρίας, όμως φαντάζει από δύσκολο ως αδιανόητο ένας Κορεάτης ―είτε κατείχε δημόσιο αξίωμα είτε όχι― να είχε χαρακτηρίσει τον Mers «σαουδαραβικό ιό» (η Ν. Κορέα είχε τη σημαντικότερη έξαρση το 2015). 

Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα επιδιώξουν να κατασκευάσουν μια ιστοριογραφία και μια ερμηνεία, καθορίζοντας ένα σημείο ή μια απαρχή για την επιστροφή της «Ασίας» (η Ασία είναι έννοια-τσουβάλι ενώ η Ευρώπη έννοια-λάστιχο). Θα τους είναι βολικό και εύκολο να επιλέξουν την περίοδο της πανδημίας του SARS-CoV-2 ως τη στιγμή όπου η Ασία «επέστρεψε» (πότε «έφυγε»; τέλος πάντων). Η «επιστροφή» ασφαλώς έχει συμβεί νωρίτερα, για όσους δεν έχουν τα μάτιά τους κλειστά και για αυτούς που το βλέμμα τους μπορεί να δει πέρα από τα κοσμικά παραμύθια και τις εκκοσμικευμένες μορφές του «δυτικού» μεσσιανικού ορίζοντα.

Δημήτρης Β. Πεπόνης

.~`~.

Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.


7 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

2 Ιανουαρίου 2021

Θα μπορέσουμε κάποτε να ξεπεράσουμε το Δεύτερο Νόμο της θερμοδυναμικής;


2 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

Μουσική Συνοδεία


Ο δυϊσμός νόμου-συμβάντος βρίσκεται στον πυρήνα των συγκρούσεων που διαπερνούν την ιστορία των ιδεών στον δυτικό κόσμο, ξεκινώντας από τις προσωκρατικές εικοτολογίες και συνεχίζοντας ως τις μέρες μας, μέσα από την κβαντική μηχανική και τη σχετικότητα. Οι νόμοι συνδέονταν μ' ένα συνεχές ξεδίπλωμα, με τη δυνατότητα κατανόησης, με αιτιοκρατικές προβλέψεις και σε τελική ανάλυση με την ίδια την άρνηση του χρόνου. Τα συμβάντα αντίθετα συνεπάγονται κάποιο στοιχείο αυθαιρεσίας, αφού περιλαμβάνουν ασυνέχειες, πιθανότητες και μη αντιστρεπτή εξέλιξη. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι ζούμε σ' ένα δυαδικό σύμπαν, η περιγραφή του οποίου περιλαμβάνει τόσο τους νόμους όσο και τα συμβάντα, τόσο τις βεβαιότητες όσο και τις πιθανότητες. Είναι προφανές ότι τα κρισιμότερης σημασίας συμβάντα πού γνωρίζουμε σχετίζονται με τη γέννηση του σύμπαντός μας και την εμφάνιση της ζωής. 

Θα μπορέσουμε κάποτε να ξεπεράσουμε το Δεύτερο Νόμο της θερμοδυναμικής. Αυτό ακριβώς το ερώτημα θέτει κατ' επανάληψη σ' έναν γιγαντιαίο υπολογιστή ο πολιτισμός, στο Last Question του Asimov. Ο υπολογιστής απαντά: Τα δεδομένα δεν επαρκούν.




Περνούν δισεκατομμύρια χρόνια, άστρα και γαλαξίες πεθαίνουν, ενώ ο υπολογιστής που συνδέεται απευθείας με το χωροχρόνο εξακολουθεί να συλλέγει δεδομένα. Τέλος, δεν υπάρχει πλέον άλλη πληροφορία να συλλεχθεί, δεν «υπάρχει» τίποτα πια· όμως ο υπολογιστής εξακολουθεί να υπολογίζει και ν' ανακαλύπτει συσχετίσεις. Τελικά βρίσκει την απάντηση. Δεν υπάρχει πια κανείς να το μάθει, αλλά ο υπολογιστής γνωρίζει τώρα πώς να υπερβεί τον Δεύτερο Νόμο. 

Και εγένετο φως... 

Για τον Asimov, η εμφάνιση της ζωής ή η γέννηση του σύμπαντος είναι ένα αντι-εντροπικό, αντι-φυσικό συμβάν.

Ilya Prigogine






.~`~.


2 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021

1 Ιανουαρίου 2021