― Οι λόγοι που κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να βλάψουν και να κάνουν το κακό, είναι... ― Όλες λοιπόν τις πράξεις τους οι άνθρωποι δεν μπορεί παρά να τις κάνουν για επτά λόγους:

8 | 9 | 3 μ.Κ ~ Year ΙΙΙ AQ | 2022

Μουσική Συνοδεία

Οι λόγοι που κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να βλάψουν και να κάνουν το κακό, είναι η κακία και η έλλειψη αυτοελέγχου· γιατί αν ένας άνθρωπος έχει μία ή περισσότερες κακίες, κάνει και αδικίες σχετικές με την κακία που τυχαίνει να έχει· ο ανελεύθερος, π.χ., σχετικές με τα χρήματα, ο ακόλαστος σχετικές με τις σωματικές ηδονές, ο μαλθακός σχετικές με την καλοπέρασή του, ο δειλός σχετικές με τους κινδύνους (εγκαταλείπουν, πράγματι, από φόβο τους συντρόφους τους την ώρα του κινδύνου), ο φιλόδοξος για χάρη των τιμών, ο οξύθυμος πάνω στο θυμό του, ο παθιασμένος με τις νίκες για χάρη της νίκης, ο στυφός για να πάρει εκδίκηση, ο δίχως φρόνηση γιατί μπερδεύει το δίκαιο και το άδικο, ο ξεδιάντροπος από αδιαφορία για τη γνώμη των άλλων — παρόμοια και όλοι οι άλλοι, ο καθένας ενσχέσει με το είδος και το περιεχόμενο της ιδιαίτερης κακίας του...

Όλες οι πράξεις των ανθρώπων έχουν την αρχή τους είτε σε λόγους που βρίσκονται έξω από τους ίδιους είτε σε λόγους που βρίσκονται μέσα τους. Στην περίπτωση που η αιτία της πράξης δεν βρίσκεται μέσα στο ίδιο το άτομο, η πράξη οφείλεται είτε στην τύχη είτε στην ανάγκη. Από τις πράξεις που οφείλονται στην ανάγκη άλλες οφείλονται σε άσκηση βίας και άλλες στη φύση. Επομένως όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι για λόγους που δεν βρίσκονται μέσα στους ίδιους οφείλονται στην τύχη, στη φύση ή στην άσκηση βίας, ενώ όσα κάνουν για λόγους που βρίσκονται μέσα στους ίδιους, όταν δηλαδή η αιτία γι᾽ αυτά είναι τα ίδια τα άτομα, οι πράξεις αυτές οφείλονται είτε σε συνήθεια είτε σε έντονη επιθυμία, η οποία άλλοτε ελέγχεται από τη λογική και άλλοτε όχι. Αυτό που λέμε «βούληση» είναι η επιθυμία για κάτι καλό (κανείς, πράγματι, δεν θέλει κάτι παρά μόνο αν πιστεύει πως είναι καλό)· μη ελεγχόμενες από τη λογική επιθυμίες είναι η οργή και ο πόθος. 

Όλες λοιπόν τις πράξεις τους οι άνθρωποι δεν μπορεί παρά να τις κάνουν για επτά λόγους: τύχη, φύση, βία, συνήθεια, λογική, οργή, ζωηρή επιθυμία.

Η παραπέρα διαίρεση των ανθρώπινων πράξεων με βάση την ηλικία, τις ιδιότητες του χαρακτήρα ή κάτι άλλο δεν έχει κανένα νόημα· γιατί αν οι νέοι συμβαίνει να είναι οργίλοι ή πλήρεις από επιθυμίες, δεν είναι η νεότητά τους η αιτία γι᾽ αυτού του είδους τις πράξεις τους, αλλά η οργή και η επιθυμία·... Γι᾽ αυτό, το σωστό είναι να αφήσουμε καταμέρος αυτές τις διακρίσεις, δεν πρέπει όμως να παραλείψουμε να εξετάσουμε τί λογής επακόλουθα έχουν κατά κανόνα οι συγκεκριμένες ιδιότητες των επιμέρους προσώπων ή πραγμάτων· γιατί αν κάποιος είναι ανοιχτόχρωμος ή σκουρόχρωμος, ψηλός ή κοντός, δεν υπάρχει κανόνας που να λέει ότι θα ακολουθήσει τότε κάποιο από τα επακόλουθα που είπαμε· αν όμως είναι νέος ή γέρος, δίκαιος ή άδικος, τότε πια υπάρχει διαφορά. Γενικά, πρέπει να εξετάζουμε καθετί που κάνει τους χαρακτήρες των ανθρώπων να διαφέρουν· π.χ., το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του πλούσιο ή φτωχό θα προκαλέσει κάποια διαφορά, όπως επίσης το να θεωρεί τον εαυτό του καλότυχο ή κακότυχο.

Της τύχης αποτέλεσμα είναι όλα εκείνα που η αιτία τους είναι απροσδιόριστη και δεν γίνονται για κάποιον σκοπό· επίσης όσα δεν γίνονται πάντοτε, ούτε τις περισσότερες φορές, ούτε με έναν προδιαγεγραμμένο τρόπο (όλα αυτά είναι, βέβαια, φανερά από τον ορισμό της τύχης). Της φύσης αποτέλεσμα είναι όσα έχουν την αιτία τους μέσα τους και σύμφωνη με έναν προδιαγεγραμμένο κανόνα: πάντοτε ή τις περισσότερες φορές συμβαίνουν με τον ίδιο τρόπο. Όσο γι᾽ αυτά που γίνονται αντίθετα με τους φυσικούς κανόνες, δεν υπάρχει κανένας λόγος να διερευνήσουμε εξονυχιστικά αν γίνονται σύμφωνα με κάποιον φυσικό νόμο ή για κάποιον άλλο λόγο — αιτία αυτών των πραγμάτων θα μπορούσε, κατά τη γνώμη μου, να θεωρηθεί και η τύχη. Σε βία οφείλονται όσα γίνονται παρά την επιθυμία και τους λογικούς σχεδιασμούς αυτών που τα κάνουν. Από συνήθεια γίνονται όσα κάνουμε επειδή τα έχουμε κάνει πολλές φορές. Στη λογική οφείλονται όσα από τα καλά πράγματα για τα οποία μιλήσαμε θεωρούνται συμφέροντα ή ως τέλος ή ως μέσα που οδηγούν στο τέλος, με τον όρο βέβαια ότι γίνονται επειδή είναι συμφέροντα· γιατί και οι ακόλαστοι κάνουν πράγματα συμφέροντα, δεν τα κάνουν όμως επειδή τους συμφέρουν, αλλά επειδή τους είναι ευχάριστα. Σε παραφορά και σε οργή οφείλονται οι πράξεις εκδίκησης. Υπάρχει, πάντως, διαφορά ανάμεσα στην εκδίκηση και την τιμωρία: η τιμωρία γίνεται για χάρη αυτού που την υφίσταται, ενώ η εκδίκηση για χάρη αυτού που την κάνει, για να νιώσει δηλαδή ικανοποίηση. Τί είναι η οργή θα γίνει φανερό όταν θα μιλήσουμε για τα πάθη. Από ζωηρή επιθυμία γίνονται όσα είναι ολοφάνερα ευχάριστα. Στα ευχάριστα ανήκει επίσης καθετί που μας είναι οικείο εκ φύσεως, όπως και καθετί στο οποίο έχουμε συνηθίσει· γιατί οι άνθρωποι κάνουν με ευχαρίστηση ακόμη και πράγματα που δεν είναι από τη φύση τους ευχάριστα, αν τα έχουν συνηθίσει μια ζωή.

~

Επομένως (για να συνοψίσουμε) όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι για λόγους που βρίσκονται μέσα στους ίδιους είναι ή τους φαίνονται καλά, είναι ή τους φαίνονται ευχάριστα. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι κάνουν με τη θέλησή τους αυτά που η αιτία τους βρίσκεται μέσα στους ίδιους και χωρίς τη θέλησή τους αυτά που η αιτία τους βρίσκεται έξω από τους ίδιους, μπορούμε να πούμε ότι όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι με τη θέλησή τους είναι ή τους φαίνονται καλά, είναι ή τους φαίνονται ευχάριστα — φυσικά, στα καλά βάζω επίσης τόσο την απαλλαγή από αυτά που είναι ή τους φαίνονται κακά όσο και την αντικατάσταση ενός μεγαλύτερου κακού με ένα μικρότερο, όπως επίσης βάζω στα ευχάριστα τόσο την απαλλαγή από τα λυπηρά ή από αυτά που τους φαίνονται λυπηρά όσο και την αντικατάσταση ενός λυπηρού από ένα άλλο λιγότερο λυπηρό...

Ευχάριστα είναι επίσης όσα γίνονται από συνήθεια· ο λόγος είναι ότι καθετί στο οποίο έχουμε συνηθίσει μοιάζει πια σαν κάτι το φυσικό· γιατί η συνήθεια είναι κάτι σαν τη φύση, για τον λόγο ότι το «συχνά» βρίσκεται πολύ κοντά στο «πάντοτε»: το «πάντοτε» έχει να κάνει με τη φύση, το «συχνά» με τη συνήθεια. Ευχάριστο είναι επίσης αυτό που δεν είναι αποτέλεσμα βίας· γιατί η βία είναι αντίθετη προς τη φύση· γι᾽ αυτό και ό,τι γίνεται αναγκαστικά, είναι δυσάρεστο: είχε δίκαιο αυτός που είπε ό,τι μας επιβάλλεται αναγκαστικά, είναι δυσάρεστο· οι έγνοιες, οι σοβαρές ασχολίες, οι εντάσεις είναι δυσάρεστα πράγματα, γιατί μας επιβάλλονται αναγκαστικά και με τη βία — εκτός κι αν τα έχουμε συνηθίσει, οπότε η συνήθεια τα κάνει ευχάριστα. Τα αντίθετά τους είναι ευχάριστα· έτσι η τεμπελιά, η αποφυγή του κόπου, η αδιαφορία, η διασκέδαση, η ξεκούραση και η χαλάρωση, ο ύπνος ανήκουν στα ευχάριστα πράγματα· γιατί τίποτε από όλα αυτά δεν έχει σχέση με εξαναγκασμό.

Καθετί για το οποίο έχουμε μέσα μας επιθυμία είναι ευχάριστο· η επιθυμία είναι, πράγματι, πόθος για το ευχάριστο. Από τις επιθυμίες, τώρα, άλλες σχετίζονται με το άλογο μέρος της ψυχής μας και άλλες με το λογικό της μέρος. Όταν λέω «επιθυμίες που σχετίζονται με το άλογο μέρος της ψυχής», εννοώ αυτές που δεν τις προκαλεί κάποια διεργασία του νου· τέτοιες είναι αυτές που τις λέμε φυσικές, όπως αυτές που τις έχουμε μέσω του σώματος, η επιθυμία της τροφής, π.χ., η πείνα και η δίψα, και το ξεχωριστό είδος επιθυμίας που αντιστοιχεί σε κάθε ξεχωριστό είδος τροφής· επίσης οι επιθυμίες που σχετίζονται με τη γεύση, με τις αφροδισιακές ηδονές και γενικά με την αφή, αλλά και με την όσφρηση, την ακοή και την όραση. «Επιθυμίες που σχετίζονται με το λογικό μέρος της ψυχής» ονομάζω αυτές που οφείλονται στο ότι έχουμε πεισθεί· πολλά, πράγματι, οι άνθρωποι επιθυμούν να τα δουν και να τα αποκτήσουν, αφού άκουσαν γι᾽ αυτά και πείσθηκαν... είναι φανερό ότι ηδονή αισθάνονται και αυτοί που θυμούνται και αυτοί που ελπίζουν, αφού υπάρχει εκεί και αίσθηση. Κατά συνέπεια όλα τα ευχάριστα πράγματα δεν μπορεί παρά να είναι ή παρόντα (στην περίπτωση της αίσθησης) ή παρελθόντα (στην περίπτωση της ανάμνησης) ή μελλοντικά (στην περίπτωση της ελπίδας)· γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται το παρόν, θυμούνται το παρελθόν, ελπίζουν για το μέλλον. Από αυτά λοιπόν που θυμούμαστε, ευχάριστα είναι όχι μόνο αυτά που ήταν ευχάριστα τη στιγμή που ήταν παρόντα, αλλά και κάποια που δεν ήταν τότε ευχάριστα, που είχαν όμως αργότερα μια όμορφη και καλή συνέχεια· εξού και ο λόγος

είναι, στ᾽ αλήθεια, ευχάριστο, όταν σωθείς, 

να θυμάσαι τα όσα τράβηξες 

και

χαίρεται κανείς και με τα βάσανα που τράβηξε,

όταν θυμάται πόσα έπαθε και πόσα έκανε ο ίδιος.

Αριστοτέλης

~ . ~

Πολλές ακόμα παρατηρήσεις για τα ανθρώπινα πράγματα προηγούνται και έπονται του συγκεκριμένου αποσπάσματος. Και όσο περισσότερο διαβάζει κανείς το κείμενο τόσο εντονότερα αντιλαμβάνεται πως δεν έχει αλλάξει τίποτα εδώ και χιλιετίες (όλα τριγύρω ―δηλαδή εξωτερικά― αλλάζουνε κι όλα τα ίδια ―εσωτερικά― παραμένουν), παρά τις αντιλήψεις περί υποκειμενικότητας, νεωτερικότητας και προόδου των τελευταίων δύο αιώνων, τις διαφορετικές ερμηνείες και τις γελοιογραφίες του «προνεωτερικού» ανθρώπου από διάφορες «επιστήμες».

Η εποχή μας φαντάζει σε αρκετούς ανθρώπους ριζικά διαφορετική από όλες τις προηγούμενες, όμως η φύση των πραγμάτων παραμένει πάντοτε ίδια, και μόνον τεχνητά και παροδικά είναι δυνατόν να αλλοιωθεί ― η δε πίστη στην τεχνολογία συνεχώς γεννά ψευδοεπιστήμες και τεχνοθρησκείες. 

~

Διαβάστε περισσότερα σπουδαία αποσπάσματα από τον Αριστοτέλη, και από άλλα σπουδαία πρόσωπα, καθώς και από κινηματογραφικές επιλογές του 21ου αιώνα. 

.~`~.

Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.

8 | 9 | 3 μ.Κ ~ Year ΙΙΙ AQ | 2022