.jpg)
4 | 11 | 5 μ.Κ ~ Year V AQ | 2024
Μουσική Συνοδεία
Κεφάλαιο V
Η ζωή των λαών δε χωράει μέσα στη ζωή μερικών ανθρώπων, γιατί η σχέση μεταξύ των μερικών αυτών ανθρώπων και των λαών δεν έχει βρεθεί. Η θεωρία για το πως η σχέση αυτή βασίζεται στη μεταβίβαση του συνόλου των θελήσεων ―της συλλογικής θέλησης― στα ιστορικά πρόσωπα, είναι μια υπόθεση που δεν επιβεβαιώνεται από την εμπειρία της Ιστορίας.
Η θεωρία για τη μεταβίβαση της συλλογικής θέλησης των λαών στα ιστορικά πρόσωπα, ίσως να εξηγεί πολλά στην περιοχή της επιστήμης του Δικαίου ή ίσως να 'ναι αναγκαία για τους σκοπούς της, όμως εφαρμοζόμενη στην Ιστορία, μόλις προβάλουν οι επαναστάσεις, οι κατακτήσεις, οι εμφύλιοι πόλεμοι, μόλις δηλαδή αρχίζει η Ιστορία, η θεωρία αυτή δεν εξηγεί τίποτα.
Η θεωρία αυτή νομίζουν πως είναι αδιάψευστη, ακριβώς γιατί η πράξη της μεταβίβασης της θέλησης του λαού δεν μπορεί να ελεγχθεί.
Οποιοδήποτε γεγονός κι αν συμβεί, οποιοσδήποτε κι αν βρεθεί επικεφαλής του, η θεωρία πάντα μπορεί να πει πως το τάδε πρόσωπο βρέθηκε επικεφαλής επειδή η συλλογική θέληση μεταβιβάστηκε σε αυτό...
Η θεωρία της μεταβίβασης της θέλησης των λαών στα ιστορικά πρόσωπα είναι μονάχα μια περιγραφή ― μονάχα μια διαφορετική διατύπωση του ερωτήματος.
Ποιο είναι το αίτιο των ιστορικών γεγονότων; Η εξουσία. Τι είναι η εξουσία; Εξουσία είναι το σύνολο των θελήσεων, μεταβιβασμένο σ' ένα πρόσωπο. Κάτω από ποιους όρους μεταβιβάζεται η θέληση των μαζών σ' ένα πρόσωπο; Κάτω απ' τον όρο να εκφραστεί απ' το πρόσωπο η θέληση όλων των ανθρώπων. Δηλαδή, εξουσία είναι η εξουσία. Δηλαδή, η εξουσία είναι μια λέξη που η σημασία της μας είναι ακατανόητη.
Αν η έκταση της ανθρώπινης γνώσης περιοριζόταν μονάχα στην αφηρημένη σκέψη, τότε, υποβάλλοντας σε κριτική την εξήγηση αυτής της εξουσίας που δίνει η επιστήμη, η ανθρωπότητα θα έφτανε στο συμπέρασμα πως η εξουσία είναι μια λέξη μονάχα και πως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Μα ο άνθρωπος για την κατανόηση των φαινομένων έχει, εκτός απ' την αφηρημένη σκέψη, και την εμπειρία, που μ' αυτήν ελέγχει τ' αποτελέσματα της σκέψης. Και η εμπειρία λέει πως η εξουσία δεν είναι απλά μια λέξη, παρά φαινόμενο που πραγματικά υπάρχει.
Πάντα, όποτε συντελείται ένα γεγονός, παρουσιάζονται ένας ή πολλοί άνθρωποι που σύμφωνα με τη θέληση τους φαίνεται να συντελείται αυτό το γεγονός.
Ο Ναπολέων Γ´ δίνει εντολή, και οι Γάλλοι πηγαίνουν στο Μεξικό. Ο βασιλιάς της Πρωσσίας κι ο Μπίσμαρκ δίνουν εντολή, και τα στρατεύματα πάνε στη Βοημία. Ο Ναπολέων Α´ προστάζει, και τα στρατεύματα πάνε στη Ρωσσία. Ο Αλέξανδρος Α´ διατάζει, και οι Γάλλοι υποτάσσονται στους Βουρβώνους.
Η εμπειρία μας δείχνει πως οποιοδήποτε γεγονός κι αν συμβεί, είναι πάντα συνδεδεμένο με τη θέληση του ενός ή των πολλών ανθρώπων που το διέταξαν.
Οι ιστορικοί, σύμφωνα με την παλιά συνήθεια της αναγνώρισης της θεϊκής παρέμβασης ―της συμμετοχής του θείου― στις υποθέσεις της ανθρωπότητας, θέλουν να βλέπουν το αίτιο του συμβάντος στην έκφραση της θέλησης ενός προσώπου που περιβάλλεται ―και είναι προικισμένο― απ' την εξουσία. Όμως, το συμπέρασμα αυτό δεν επιβεβαιώνεται ούτε από τον λόγο, ούτε από την εμπειρία.
Απ' τη μια μεριά, η κρίση δείχνει πως η έκφραση της θέλησης ενός ανθρώπου ―τα λόγια του― είναι μονάχα ένα μέρος της γενικής δράσης που εκφράζεται στο γεγονός, όπως λόγου χάρη σ' έναν πόλεμο ή σε μια επανάσταση. Και για τούτο, χωρίς την παραδοχή κάποιας ασύλληπτης, υπερφυσικής δύναμης, ενός θαύματος, είναι αδύνατον να παραδεχτεί κανείς πως τα λόγια ―οι λέξεις― μπορούν να 'ναι το άμεσο αίτιο της κίνησης εκατομμυρίων ανθρώπων. Απ' την άλλη μεριά, ακόμα κι αν παραδεχτεί κανείς πως τα λόγια μπορούν να 'ναι το αίτιο του συμβάντος, πάλι η Ιστορία μας δείχνει πως η έκφραση της θέλησης των ιστορικών προσώπων, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχει καμιά επίδραση, πως δηλαδή οι διαταγές τους, συχνά, όχι μονάχα δεν εκτελούνται, μα πολλές φορές συμβαίνει το αντίθετο ακριβώς από εκείνο που διέταξαν.
Δίχως να δεχόμαστε μια θεϊκή παρέμβαση στις υποθέσεις της ανθρωπότητας, δεν μπορούμε να παραδεχτούμε την «εξουσία» σαν αίτιο των γεγονότων.
Η εξουσία, από την άποψη της εμπειρίας, είναι μονάχα η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην έκφραση της θέλησης ενός ατόμου και στην εκτέλεση της θέλησης αυτής απ' τους άλλους.
Κεφάλαιο VII
Όταν συμβαίνει κάποιο γεγονός, οι άνθρωποι εκφράζουν τις γνώμες τους, τις ευχές τους για την έκβαση του, κι επειδή το γεγονός πηγάζει από την ενέργεια πολλών ανθρώπων, οπωσδήποτε κάποια από τις εκφρασμένες γνώμες κι ευχές θα πραγματοποιηθεί, έστω κατά προσέγγιση. Όταν η κάποια αυτή από τις εκφρασμένες γνώμες πραγματοποιηθεί, συνδέεται μέσα στο μυαλό μας με το γεγονός σα διαταγή που προηγήθηκε απ' αυτό.
Μερικοί άνθρωποι σέρνουν ένα μαδέρι. Ο καθένας τους λέει τη γνώμη του για το πως και κατά που θα το σύρουν. Το μεταφέρουν επιτέλους κι αποδεικνύεται πως αυτό έγινε όπως το είχε πει ένας απ' αυτούς. Αυτός διέταξε. Να λοιπόν η διαταγή και η εξουσία στην πρωτόγονη τους μορφή.
Εκείνος που δούλεψε πιο πολύ με τα χέρια, μπορούσε λιγότερο να καλοσκεφτεί αυτό που έκανε, και να κρίνει τι θα μπορούσε να προκύψει απ' την κοινή δράση και να διατάξει... Εκείνος που πιο πολύ διέταξε, εξαιτίας της δράσης του με τα λόγια, είναι φανερό πως μπόρεσε λιγότερο να δουλέψει με τα χέρια. Όσο περισσότεροι είναι οι άνθρωποι που κατευθύνουν τη δράση τους προς έναν σκοπό, τόσο περισσότερο ξεχωρίζει η κατηγορία εκείνων που παίρνουν τόσο πιο λίγη άμεση συμμετοχή στην κοινή δράση, όσο πιο πολύ η δράση τους κατευθύνεται στο να δίνουν διαταγές.
Ο άνθρωπος, όταν ενεργεί μόνος, φέρνει μέσα του πάντα ορισμένη σειρά από σκέψεις που καθοδήγησαν, όπως του φαίνεται, την προηγούμενη δράση του και που χρησιμεύουν γι' αυτόν σα δικαιολογία της τωρινής του δράσης, και τον καθοδηγούν στην πρόβλεψη του για τις μελλοντικές του πράξεις. Το ίδιο ακριβώς κάνουν και οι συναθροίσεις ανθρώπων, αφήνοντας σε εκείνους που δε συμμετέχουν στην ενέργεια να επινοούν τις κρίσεις, τις δικαιολογίες και τις προβλέψεις για την ομαδική τους δράση.
~
Για αίτια γνωστά μας ή άγνωστα, οι Γάλλοι αρχίζουν ν' αλληλοσκοτώνονται και ν' αλληλοπνίγονται. Και στο γεγονός αυτό αντιστοιχεί και συμβαδίζει η δικαιολογία στις εκφρασμένες θελήσεις των ανθρώπων, πως αυτό ήταν απαραίτητο για το καλό της Γαλλίας, για την ελευθερία, για την ισότητα. Οι άνθρωποι παύουν ν' αλληλοσφάζονται, και το γεγονός αυτό το συνοδεύει η δικαιολογία που συνίσταται στην ανάγκη της ενότητας της εξουσίας, της αντίστασης στην Ευρώπη κ.λπ. Οι άνθρωποι πηγαίνουν απ' τη δύση στην ανατολή, σκοτώνοντας τους ομοίους τους, και το γεγονός αυτό συνοδεύουν λόγια για τη δόξα της Γαλλίας, την ποταπότητα της Αγγλίας κ.λπ.
Η Ιστορία μας δείχνει πως οι δικαιολογίες αυτές του γεγονότος δεν έχουν καμία κοινή βάση, αντιφάσκουν μεταξύ τους, όπως ο σκοτωμός ενός ανθρώπου εξαιτίας της αναγνώρισης των δικαιωμάτων του, κι ο σκοτωμός εκατομμυρίων ανθρώπων στη Ρωσσία για την ταπείνωση της Αγγλίας. Όμως, οι δικαιολογίες αυτές, στη σύγχρονη αντίληψη, έχουν τη σημασία τους.
Οι δικαιολογίες αυτές αφαιρούν την ηθική ευθύνη από τους ανθρώπους που δημιουργούν τα γεγονότα. Οι προσωρινοί αυτοί σκοποί μοιάζουν με τις σκούπες για το καθάρισμα του δρόμου, που προχωρούν πάνω στις σιδηροτροχιές, μπροστά απ' το τραίνο: καθαρίζουν τον δρόμο της ηθικής ευθύνης των ανθρώπων.
Χωρίς τις δικαιολογίες αυτές, δε θα μπορούσε να εξηγηθεί ούτε το τόσο απλό ζήτημα, που προκύπτει απ' την εξέταση του κάθε γεγονότος: πως τα εκατομμύρια άνθρωποι διαπράττουν τα ομαδικά εγκλήματα, τους πολέμους, τους σκοτωμούς κ.λπ.
~
Με τους σημερινούς πολύπλοκους τύπους της κρατικής και κοινωνικής οργάνωσης της Ευρώπης, μπορεί τάχα να φανταστεί κανείς ένα οποιοδήποτε γεγονός που να μην έχει προκαθοριστεί, υποδειχθεί, διαταχθεί από τους ηγεμόνες, τους υπουργούς, τις Βουλές, τις εφημερίδες; Υπάρχει, τάχα, έστω και μια ομαδική ενέργεια που να μη βρει τη δικαιολογία της στην κρατική ενότητα, στον ενθουσιασμό, στην ισορροπία της Ευρώπης, στον πολιτισμό; Έτσι, κάθε γεγονός συμπίπτει αναπόφευκτα με κάποια εκφρασμένη ευχή και, βρίσκοντας έτσι τη δικαιολογία του, παρουσιάζεται σαν προϊόν της θέλησης ενός ή περισσοτέρων ανθρώπων...
Οτιδήποτε κι αν συμβεί, πάντα θ' αποδειχθεί πως αυτό ακριβώς είχε προβλεφθεί κι είχε διαταχθεί...
Εξετάζοντας μονάχα εκείνες τις εκφράσεις της θέλησης των ιστορικών προσώπων που θα μπορούσαν ν' αναφερθούν σε γεγονότα, σα διαταγές, οι ιστορικοί υπέθεταν ότι τα γεγονότα εξαρτώνται απ' τις διαταγές. Εξετάζοντας όμως τα ίδια τα γεγονότα και τη σχέση εκείνη των ιστορικών προσώπων με τις μάζες, εμείς βρήκαμε πως τα ιστορικά πρόσωπα και οι διαταγές τους εξαρτώνται απ' τα γεγονότα.
Σαν αναμφισβήτητη απόδειξη για το συμπέρασμα αυτό χρησιμεύει το ότι, οσεσδήποτε κι αν είναι οι διαταγές, το γεγονός δε θα πραγματοποιηθεί, αν δεν υπάρχουν άλλα αίτια. Μόλις όμως το γεγονός πραγματοποιηθεί ―οποιοδήποτε κι αν είναι―, τότε απ' όλες τις θελήσεις, που αδιάκοπα εκφράζουν τα διάφορα πρόσωπα, θα βρεθούν κάποιες που, ως προς τη σημασία κι ως προς τον χρόνο, μπορούν ν' αναχθούν στο γεγονός, σα διαταγες.
Άμα φτάσουμε σ' αυτό το συμπέρασμα, μπορούμε ξεκάθαρα και θετικά ν' αποκριθούμε σε κείνα τα δύο ουσιαστικά ερωτήματα της Ιστορίας: (1) Τι είναι εξουσία; (2) Ποια δύναμη παράγει την κίνηση των λαών;
• Εξουσία είναι μια τέτοια σχέση ορισμένου προσώπου προς άλλα πρόσωπα, που το πρόσωπο αυτό παίρνει τόσο λιγότερο μέρος στην πράξη, όσο πιο πολλές γνώμες, προβλέψεις και δικαιολογίες εκφράζει για την ομαδική ενέργεια που εκτελείται.
• Την κίνηση των λαών, την παράγει όχι η εξουσία, όχι η πνευματική δράση, ούτε ακόμα η συνένωση του ενός και του άλλου, όπως νόμιζαν οι ιστορικοί, μα η δράση όλων των ανθρώπων που παίρνουν μέρος στο γεγονός και που συγκροτούνται πάντοτε έτσι, ώστε εκείνοι που παίρνουν πιο άμεσα μέρος στο γεγονός αναλαμβάνουν την πιο μικρή ευθύνη ― και αντίστροφα.
Από ηθική άποψη, σαν αίτιο του γεγονότος παρουσιάζεται η εξουσία ― από φυσική άποψη, εκείνοι που υπακούουν στην εξουσία.
Επειδή όμως δεν μπορεί καν να νοηθεί ηθική δράση χωρίς τη φυσική δράση, για τούτο, το αίτιο του γεγονότος δε βρίσκεται ούτε στη μια ούτε στην άλλη, παρά μονάχα στη συνένωση και των δύο. Ή, μάλλον, μ' άλλα λόγια, η έννοια του αιτίου δεν μπορεί να εφαρμοστεί στο φαινόμενο που εξετάζουμε...
Γιατί γίνονται ένας πόλεμος ή μια επανάσταση; Δεν το ξέρουμε. Ξέρουμε μονάχα πως, για να πραγματοποιηθεί η μια ή η άλλη ενέργεια, οι άνθρωποι συγκροτούν ορισμένη ομάδα και παίρνουν μέρος σε αυτήν όλοι. Και λέμε πως τέτοια είναι η φύση των ανθρώπων, πως αυτό είναι νόμος.
Κεφάλαια IX-X
Η σχέση της ελευθερίας και της ανάγκης ελαττώνεται ή αυξάνεται, ανάλογα με την άποψη μέσω της οποίας μελετάμε την ενέργεια. Όμως, η σχέση αυτή παραμένει πάντα αντιστρόφως ανάλογη.
Ο άνθρωπος που πνίγεται και, για να σωθεί, πιάνεται από έναν άλλο και τον πνίγει, η εξαντλημένη από το θηλασμό μητέρα, που κλέβει για να φάει, ή ο άνθρωπος ο συνηθισμένος στην πειθαρχία, που με το πρόσταγμα σκοτώνει έναν ανυπεράσπιστο άνθρωπο, φαίνονται λιγότερο ένοχοι, δηλαδή λιγότερο ελεύθεροι και πιο πολύ υποκείμενοι στο νόμο της ανάγκης, σε εκείνον που ξέρει τις συνθήκες όπου βρίσκονται οι άνθρωποι αυτοί, και περισσότερο ελεύθεροι σε εκείνον που δεν ξέρει πως ο άνθρωπος εκείνος πνιγόταν ο ίδιος, πως η μητέρα ήταν πεινασμένη, πως ο στρατιώτης εκτελούσε διαταγή κ.λπ.
Απαράλλαχτα όπως φαίνεται λιγότερο ένοχος ο άνθρωπος που έκανε φόνο εδώ κι είκοσι χρόνια, και μετά απ' αυτό έζησε ήσυχα και χωρίς να βλάψει πια κανέναν, η πράξη του φαίνεται πιο πολύ υποκείμενη στο νόμο της αναγκαιότητας σε εκείνον που μελετάει την πράξη, αφού πέρασαν τα είκοσι χρόνια, και περισσότερο ελεύθερη σε εκείνον που μελέτησε την ίδια πράξη την επομένη της εκτέλεσης της. Κι απαράλλαχτα η κάθε πράξη ανθρώπου τρελού, μεθυσμένου ή εξημμένου φαίνεται λιγότερο ελεύθερη και περισσότερο υποκείμενη στην ανάγκη σε εκείνον που ξέρει την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου που την έκανε, και περισσότερο ελεύθερη και λιγότερο υποκείμενη στην ανάγκη σε εκείνον που δεν ξέρει την ψυχική του κατάσταση.
Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις, αυξάνεται ή μειώνεται η έννοια της ελευθερίας και αντίστοιχα μειώνεται ή αυξάνεται η έννοια της ανάγκης, ανάλογα με την άποψη μέσω της οποίας μελετάται η πράξη. Έτσι που, όσο μεγαλύτερη φαίνεται η ανάγκη, τόσο λιγότερη φαίνεται η ελευθερία ― και αντίστροφα...
Όλες, χωρίς εξαίρεση, οι περιπτώσεις όπου αυξάνεται και μειώνεται η παράσταση μας για την ελευθερία και την ανάγκη έχουν μονάχα τρεις αιτίες· τις σχέσεις του ανθρώπου που έκανε την πράξη: 1) Προς τον εξωτερικό κόσμο, 2) Προς τον χρόνο, και 3) Προς τα αίτια που δημιούργησαν την πράξη....
Μονάχα πάνω σε αυτές τις τρεις βάσεις στηρίζονται το ακαταλόγιστο του εγκλήματος, που υπάρχει σε όλες τις νομοθεσίες, και τα ελαφρυντικά που μετριάζουν την ενοχή. Η ευθύνη παρουσιάζεται μεγαλύτερη ή μικρότερη, ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη γνώση των συνθηκών κάτω από τις οποίες βρισκόταν ο άνθρωπος που η πράξη του κρίνεται, ανάλογα με το μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τότε που έγινε η πράξη ως τη στιγμή που κρίνεται, και τη μεγαλύτερη ή μικρότερη γνώση των αιτιών της πράξης.
Κι έτσι, η παράσταση μας για την ελευθερία και την ανάγκη αυξομειώνεται ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη σχέση με τον εξωτερικό κόσμο, το μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα και τη μεγαλύτερη ή μικρότερη εξάρτηση από τα αίτια, που μέσα σε αυτά μελετάμε το φαινόμενο της ζωής του ανθρώπου.
Ώστε, αν μελετάμε μια τέτοια κατάσταση ανθρώπου, που η σχέση του με τον εξωτερικό κόσμο είναι περισσότερο γνωστή, η χρονική περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα στην εκτέλεση της πράξης και στην κρίση της είναι μεγάλη, και τα αίτια της πράξης είναι παρά πολύ προσιτά, τότε έχουμε την παράσταση της μεγαλύτερης ανάγκης και της μικρότερης ελευθερίας. Αν όμως μελετάμε τον άνθρωπο σε ελάχιστη εξάρτηση από τις εξωτερικές συνθήκες, αν η πράξη του έγινε σε στιγμή εγγύτατη με την παρούσα και τα αίτια της πράξης του μας είναι λιγότερο προσιτά, τότε έχουμε την παράσταση της μικρότερης ανάγκης και της μεγαλύτερης ελευθερίας.
Лев Никола́евич Толсто́й
Lyov Nikolayevich Tolstoy
Война и миръ
Πόλεμος και Ειρήνη
Δεύτερος Επίλογος
Κεφάλαια V, VII και IX-X
.jpg)
.~`~.
Το βιβλίο μου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος με τίτλο:
Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης
Από την Ουκρανία και την Πανδημία στη Νέα Πλανητική Τάξη
Δημήτρης Β. Πεπόνης
Μπορείτε να προμηθευτείτε και να παραγγείλετε Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης (Τόπος) σε όλα τα βιβλιοπωλεία πανελλαδικά. Ενδεικτικοί σύνδεσμοι με το βιβλίο: Πολιτεία, Ιανός, Πρωτοπορία, Public κ.λπ.
~
Επικοινωνία: cosmoidioglossia@gmail.com
Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.
4 | 11 | 5 μ.Κ ~ Year V AQ | 2024
