5 | 2 | 5 μ.Κ ~ Year V AQ | 2024
Μουσική Συνοδεία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση με την διεύρυνση προς Ανατολάς δεν επέκτεινε απλώς την ιδεολογία και το πεδίο επιρροής των «δυτικών δημοκρατιών» και των φιλελεύθερων αξιών, αλλά εσωτερίκευσε και η ίδια ανελεύθερες, μη φιλελεύθερες ή αντιφιλελεύθερες (illiberal) τάσεις από το περιβάλλον των μετασοβιετικών κρατών της ανατολικής Ευρώπης που κυριαρχεί πιο έντονα ο κοινωνικός συντηρητισμός (social conservatism). Εξ ου και ο προοδευτικός δημοκρατικός φιλελευθερισμός αντιμετωπίζει προβλήματα σε περιοχές της εσωτερικής του περιφέρειας, δηλαδή στις χώρες της μετασοβιετικής σφαίρας και της ανατολικής και βαλκανικής Ευρώπης που χαρακτηρίστηκαν ιστορικά από την κυριαρχία λαοκρατικών ιδεολογιών.
Ωστόσο, η μεταβολή στους ιδεολογικούς συσχετισμούς του δίπολου liberalism-illiberalism στην Ευρώπη δεν λαμβάνει χώρα πλέον μόνο στην περιφέρεια αλλά και στο κέντρο, καθώς σε αντίθεση με παλαιότερα παρατηρούνται εξελίξεις και στο εσωτερικό των κρατών του πυρήνα της Ε.Ε., όπως είναι η άνοδος του γαλλικού και του γερμανικού εθνικισμού υπό τις Λεπέν και Βάιντελ αντίστοιχα (και στην περίπτωση του AfD κύρια πηγή της δυναμικής του είναι τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, αν και πιο πρόσφατα η επιρροή του επεκτάθηκε και στα ομόσπονδα κρατίδια της Έσσης και της Βαυαρίας στην κεντρική και νότια Γερμανία αντίστοιχα, εξέλιξη που ενισχύει την επιρροή του συνολικά σε ομοσπονδιακό επίπεδο).
Βέβαια, η ιδεολογική εγγύτητα της Λεπέν είναι μεγαλύτερη με τον Τραμπ παρά με τη Βάιντελ, παρ όλη τη γεωγραφική εγγύτητα των εδαφών ανατολικά και δυτικά του Ρήνου και τη γεωγραφική απόσταση των ευρωπαϊκών και αμερικανικών ακτών του Ατλαντικού. Άλλωστε χρειάστηκαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και δύο ήττες της Γερμανίας προκειμένου τα εδάφη ανατολικά του Ρήνου να ενσωματωθούν πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτιστικά στον Βόρειο Ατλαντικό, δηλαδή να γίνουν «Δύση».
Από τη σκοπιά μιας τέτοιας ενσωμάτωσης, αυτό που ζούμε στην Ευρώπη μετά από την επανένωση της Γερμανίας, την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την πολυδιάσπαση της πρώην Γιουγκοσλαβίας είναι η προσπάθεια τα εδάφη ανατολικά του ποταμού Έλβα και βόρεια και νότια του Δούναβη να γίνουν «Δύση», μέσω της επέκτασης του ΝΑΤΟ και της διεύρυνσης της Ε.Ε. Μόλις η ευρωατλαντική σφαίρα επιρροής έφτασε στον ποταμό Δνείπερο και στις βόρειες ακτές του Εύξεινου, υπερβαίνοντας την πολιτική και οικονομική και αγγίζοντας τη στρατιωτική διάσταση, ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εισβολή της Ρωσσίας (για περισσότερα δες: Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης). Η πολιτιστική διάσταση, θρησκευτική στην προκειμένη περίπτωση, προηγήθηκε της εισβολής και οδήγησε στο Σχίσμα Κωνσταντινούπολης-Μόσχας, που επίσης μπορεί να ιδωθεί στο πλαίσιο της σύγκρουσης σφαιρών επιρροής.
Ας αφήσουμε όμως την εγγύς εξωτερική περιφέρεια, πέριξ του Δνείπερου, και ας επιστρέψουμε στην ιδεολογική διαφορά μεταξύ του ευρωαμερικανικού διατλαντικού κέντρου και της πρόσφατα ενσωματωμένης εσωτερικής του περιφέρειας, ανατολικά του Έλβα:
Στην Δύση, στο κέντρο και ειδικότερα στον ιδεολογικό της πυρήνα, δηλαδή στις χώρες των μεγάλων επαναστάσεων, σε Η.Π.Α. και Γαλλία, αναπτύσσεται μια ιδιάζουσα μορφή ριζοσπαστικοποιημένου νεο-ρεπουμπλικανικού εθνικισμού που έρχεται σε σύγκρουση όχι απλώς με τον φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό, αλλά ολοένα εντονότερα και με τον φιλελεύθερο εθνικισμό (ας έχουμε κατά νου ότι ο ιταλικός φασισμός, σε αντίθεση με τον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό, ήταν διάχυτος από ρεπουμπλικανικά στοιχεία και σύμβολα). Ωστόσο το χάσμα και η ένταση που αναπτύσσεται μεταξύ ρεπουμπλικανισμού και φιλελευθερισμού στην Δύση δεν έχει ως κεντρικό επίδικο ή ως κύριο χαρακτηριστικό τον κοινωνικό συντηρητισμό σε επίπεδο αξιών, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που παρατηρείται στις ευρωπαϊκές περιοχές που υπάρχει επικάλυψη της μετασοβιετικής, σλαβικής και μη, ρωμαιοκαθολικής και ορθόδοξης σφαίρας (χαρακτηριστική είναι η αντίθεση κρατών όπως η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Δανία από τη μια μεριά, και η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία από την άλλη, στο ζήτημα του γάμου ομοφυλόφιλων).
Μια τέτοια προσέγγιση, που διακρίνει μια συνεχώς αυξανόμενη ένταση μεταξύ ρεπουμπλικανισμού και φιλελευθερισμού, απαιτεί ιδιαίτερη μελέτη και έρευνα προκειμένου να αναλυθεί, όχι μόνο επειδή η ένταση μεταξύ των δύο έχει αποκτήσει νέα δυναμική και νέα χαρακτηριστικά σχετικά πρόσφατα, αλλά και επειδή θα πρέπει να γίνει συσχέτιση τόσο των δύο προηγούμενων όσο και του εθνικισμού ―και μορφών του― με τις πολύ παλαιότερες (των τριών αυτών) αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και της πλειοψηφίας, που συνδέονται με την δημοκρατία. Επιπλέον, μια τέτοια νοητική διαδρομή θα πρέπει να σταθμίσει κατά πόσο έχει αξία ως αναλυτική κατηγορία μια έννοια που έγινε της μόδας τα τελευταία χρόνια: ο λεγόμενος λαϊκισμός, ο οποίος μπορεί να γίνει αντιληπτός, μεταξύ άλλων, ως πολιτικό φαινόμενο/παράγωγο και αποτέλεσμα των εσωτερικών αντιφάσεων και των αδιεξόδων της φιλελεύθερης δημοκρατίας (Δεν μπορώ να επεκταθώ περισσότερο στο παρόν κείμενο).
Στην εσωτερική περιφέρεια της Δύσης, δηλαδή στα κράτη κυρίως της ανατολικής και δευτερευόντως της κεντρικής Ευρώπης που χαρακτηρίστηκαν από λαοκρατικές ιδεολογίες στο πλαίσιο των πολιτιστικών τους παραδόσεων, ένας αντιφιλελεύθερος νεοσυντηρητικός εθνικισμός έρχεται σε σύγκρουση με τον φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό, με τον κοινωνικό συντηρητισμό στη συγκεκριμένη περιοχή να διαδραματίζει περισσότερο ενεργητικό και δυναμικό ρόλο (το 2022 η Σλοβενία έγινε μόλις η πρώτη μετασοσιαλιστική χώρα που νομιμοποίησε τον γάμο ομοφυλόφιλων, με την ιστορικά προτεσταντική μετασοβιετική Εσθονία να ακολουθεί φέτος. Η Ελλάδα θα γίνει η τρίτη χώρα στην ανατολική Ευρώπη, μετά από τις δύο προηγούμενες, και η πρώτη που σχετίζεται άμεσα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, ως επικρατούσα θρησκεία).
Η διαφορά μεταξύ του κέντρου και της εσωτερικής περιφέρειας της Δύσης είναι ότι στο κέντρο συντηρητισμός και εθνικισμός έχουν περισσότερο κοσμικό χαρακτήρα (και είναι π.χ. πιο ανεκτικοί αν όχι δεκτικοί στον γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών) ενώ στην εσωτερική περιφέρεια προσλαμβάνουν περισσότερο θρησκευτικό χαρακτήρα. Από το προηγούμενο μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι συντηρητικοί και οι εθνικιστές της εσωτερικής περιφέρειας του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. που θα είναι υπέρ του γάμου γάμου ομοφυλοφίλων θα είναι στην πλειοψηφία τους κοσμικοί συντηρητικοί και εθνικιστές.
Επιπλέον, η σχέση κέντρου-περιφέρειας σε συνάφεια με τον κοινωνικό συντηρητισμό ερμηνεύει τη στάση πολιτειών στο εσωτερικό των Η.Π.Α ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα. Οι αμερικανικές πολιτείες που θα είναι ενάντια στη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών είτε θα είναι περιφερειακές πολιτείες (από πλευράς δυναμικού, ισχύος και επιρροής) είτε ο κοινωνικός συντηρητισμός τους θα διαπλέκεται εντονότερα με το θρησκευτικό στοιχείο, σε περίπτωση που είναι ισχυρές κεντρικές πολιτείες.
Η κεντρικότητα του κοινωνικού συντηρητισμού στο επίπεδο των αξιών φαίνεται περισσότερο καθαρά αν κινηθούμε εκτός Δύσης: η Ταϊβάν ήταν η πρώτη σε ολόκληρη την Ασία των 4.7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που αναγνώρισε τον γάμο ομοφυλόφιλων. Οι «δυτικές δημοκρατίες» της ανατολικής Ασίας, δηλαδή η Ν. Κορέα και η Ιαπωνία, δεν έχουν θεσμοθετήσει κάτι ανάλογο. Μάλιστα το κράτος του Τόκιο είναι το μόνο από την Ομάδα των Επτά (G7) που δεν αναγνωρίζει νομικά τα ομόφυλα ζευγάρια υπό καμία μορφή. Η Ν. Κορέα και η Ιαπωνία είναι ενσωματωμένες στρατιωτικά και οικονομικά (με τα χίλια ζόρια και πολιτικά) στην «Δύση», όχι όμως πολιτιστικά, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη διάσταση των ηθών και των αξιών, παρά την ιδεολογική κυριαρχία της μαζικής κουλτούρας ― με τη Σεούλ πάντως να κινείται περισσότερο «δυτικά» και λόγω της θρησκευτικής σύστασης του πληθυσμού της χώρας. Η Ταϊβάν με την κίνησή της είτε δηλώνει ότι θέλει να είναι πολιτιστικά φιλελεύθερη, δηλαδή ότι επιδιώκει να ενσωματωθεί πολιτιστικά στην «Δύση», ή απλώς δίνει διαπιστευτήρια «δυτικότητας», όπως συνήθως κάνουν μικρά ή περιφερειακά κράτη για γεωπολιτικούς λόγους.
Αν συγκριθούν οι τοποθετήσεις ενός δυτικού και ενός εξωδυτικού συντηρητισμού η σχέση κοσμικού-θρησκευτικού σχεδόν καταρρέει, υπό την εξής έννοια: εδώ μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο ένας ήπιος, μετριοπαθής και κοσμικός συντηρητικός της Αφρικής και της Ασίας να είναι περισσότερο κοινωνικά συντηρητικός αξιακά από έναν θρησκευόμενο συντηρητικό στις Η.Π.Α., στη Γαλλία, στην Ολλανδία κ.λπ (κέντρο) ή ακόμη και στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη (εσωτερική περιφέρεια).
Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους συντηρητικούς του κέντρου και της εσωτερικής περιφέρειας της Δύσης από αυτούς της εξωτερικής περιφέρειας (δηλαδή του υπόλοιπου πλανήτη) που δείχνει σημάδια αυτονόμησης, και πιο συγκεκριμένα από τους συντηρητικούς της Αφρικής και της Ασίας;
Ο φιλελευθερισμός.
Δημήτρης Β. Πεπόνης
.~`~.
Το βιβλίο μου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος με τίτλο:
Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης
Από την Ουκρανία και την Πανδημία στη Νέα Πλανητική Τάξη
Δημήτρης Β. Πεπόνης
Μπορείτε να προμηθευτείτε και να παραγγείλετε Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης (Τόπος) σε όλα τα βιβλιοπωλεία πανελλαδικά. Ενδεικτικοί σύνδεσμοι με το βιβλίο: Πολιτεία, Ιανός, Πρωτοπορία, Public κ.λπ.
~
Επικοινωνία: cosmoidioglossia@gmail.com
Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.
5 | 2 | 5 μ.Κ ~ Year V AQ | 2024
