14 | 9 | 4 μ.Κ ~ Year ΙV AQ | 2023
Μουσική Συνοδεία
V • Τι αντιπροσωπεύει μια πόλη...; Αυτή είναι η ερώτηση.O • Κάθε πόλη αντιπροσωπεύει κάτι διαφορετικό.V • Όχι, όλες εκφράζουν το ίδιο πράγμα. Κάθε καλοκαίρι υπάρχει φωτιά και κάθε χειμώνα χιονοθύελλα. Το ένα καθαρίζει το δάσος και το άλλο το προστατεύει. Μετά ταΐζει τα ποτάμια την άνοιξη, τα οποία τρέφουν την κοιλάδα. Αλλά αν αυτά τα δύο συμβούν στην πόλη είναι καταστροφικά. Επειδή οι πόλεις είναι το αντίθετο της φύσης. Την αψηφούν. Γι' αυτό και πάντα καταρρέουν. Αυτά τα βουνά είναι εδώ εκατομμύρια χρόνια. Και θα είναι εδώ για εκατομμύρια χρόνια. Πες μου την πόλη που θ' αντέξει τόσα χρόνια. Και περνιέσαι για περιβαλλοντιστής.
Από το νεο-γουέστερν δράμα Yellowstone
Όσο μεγαλύτερες οι πόλεις στις οποίες ζει ο σύγχρονος άνθρωπος τόσο μεγαλύτερη η ιδέα που έχει για τον εαυτό του, και τη δύναμή του ― και τόσο εντονότερη η απώθηση της ιδέας της μικρότητάς του και βαθύτερη η λήθη της εξάρτησής του από το φυσικό του περιβάλλον.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, πιστός οπαδός της προόδου, δεν αντέχει την ιδέα πως η φύση του θυμίζει πόσο μικρός είναι, πως όλα όσα έχει κατασκευάσει για τον εαυτό του, στο δομημένο και αστικό του περιβάλλον, εξαρτώνται έμμεσα ή άμεσα και σε τελική ανάλυση από το φυσικό περιβάλλον.
Οι κίνδυνοι που επιφέρει η αλλαγή της έντασης, της διάρκειας και της κατανομής των βροχοπτώσεων ενισχύονται από ελλιπή ή κάκιστης ποιότητας αποστραγγιστικά και αντιπλημμυρικά έργα (όπως και των πυρκαγιών από ανεπαρκή έργα πυροπροστασίας) αλλά κυρίως επιδεινώνονται από την αστικοποίηση. Η αύξηση των σκληρών και αδιαπέραστων επιφανειών ενθαρρύνει μεγαλύτερη απορροή όμβριων υδάτων κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών φαινομένων. Επιπλέον, κατασκευές αυτοκινητοδρόμων, δίχως απαραίτητη μελέτη και πρόνοια, οριοθετούν περιοχές εγκλωβίζοντας ύδατα δίχως δυνατότητα διεξόδου. Δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, κατά τον σχεδιασμό, ότι ένας δρόμος ταχείας κυκλοφορίας που διέρχεται μέσα από ένα οικοσύστημα, πέραν του να αποτελεί πηγή διασποράς χημικών και διάδρομο μεταφοράς υλικών, ταυτόχρονα, προκαλεί και τον κατακερματισμό του φυσικού περιβάλλοντος αποτρέποντας την επικοινωνία μεταξύ των οικοσυστημάτων που βρίσκονται εκατέρωθεν του δρόμου: οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από τους αυτοκινητοδρόμους είτε καίγεται είτε πλημμυρίζει. Παλαιότερα αυτό συνέβαινε σε μικρότερο βαθμό επειδή οι δρόμοι ακολουθούσαν τη γεωμορφολογία κάθε περιοχής, αλλά και γιατί υπήρχαν μεγαλύτερες και περισσότερες δασικές εκτάσεις ψηλά στα βουνά ενώ χαμηλότερα υπήρχε μικρότερος όγκος βιομάζας συγκεντρωμένος: π.χ η κτηνοτροφία σε ορεινές, ημιορεινές και ελεύθερες περιοχές μείωνε τη βιομάζα και ενίσχυε την ετερογένεια των οικοσυστημάτων. Αλλά και αντίστροφά: παλαιότερα γίνονταν και επιλογές των οποίων τα φυσικά κόστη πληρώνονται σήμερα: από την οικοδόμηση σε παλιές κοίτες ποταμών, παραποτάμων, χειμάρρων και ρεμάτων μέχρι την αποξήρανση μιας λίμνης υπό τη συνοδεία κατασκευής οδικού δικτύου, με τις πιθανές αρνητικές τους επιπτώσεις να αποδεικνύονται μεγαλύτερες από το ενδεχόμενο όφελος μακροπρόθεσμα (χαρακτηριστικό παράδειγμα από την Ελλάδα, που σχετίζεται με τις πρόσφατες καταστροφές, είναι αυτό της λίμνης Κάρλα, την οποία πρώτα αποξήραναν, έπειτα προσπάθησαν να αποκαταστήσουν μερικώς τεχνητά, για να επανέλθει τελικά, λόγω των πλημμυρών, στην αρχική της λεκάνη διευρυμένη. Γενικότερα, στην πράξη πλημμύρισε η κεντρική κοίτη και μεγάλο μέρος της λεκάνης απορροής του Πηνειού, και ορισμένες υπολεκάνες μεγάλων παραποτάμων του, όπως ο Ενιπέας, ο Σοφαδίτης και ο Καλέτζης, με την πλημμύρα να διαχέεται εκτός τους πλήττοντας καλλιεργούμενες εκτάσεις και καταστρέφοντας οικισμούς. Βέβαια, η διαχείριση και η αντιμετώπιση μιας φυσικής καταστροφής, που είναι κατεξοχήν πολιτικό ζήτημα και για το οποίο υπάρχουν ευθύνες οι οποίες πρέπει να αποδίδονται, είναι διαφορετικό πράγμα από την πηγή και τα αίτια ενός φυσικού φαινομένου. Ωστόσο, το παρόν κείμενο δεν αφορά ένα κράτος που φανερώνει επαναλαμβανόμενα σημάδια σήψης αν όχι προχωρημένης αποσύνθεσης. Γι' αυτό το κράτος, εδώ και καιρό, για όποιον έχει μάτια και βλέπει, και δεν είναι «μονόφθαλμος» βλέποντας μονάχα είτε από το αριστερό είτε από το δεξί, έρχεται στο μυαλό η φράση του Heidegger: «μόνον ένας θεός μπορεί πια να μας σώσει»).
Οι πλημμύρες δεν οδηγούν μόνο σε κίνδυνο απώλειας ανθρώπινων ζωών και δεν βλάπτουν μόνο υποδομές, αλλά επιπλέον μπορούν να βλάψουν τη δημόσια ζωή και υγεία (επισιτιστικά προβλήματα, μολυσματικές ασθένειες λόγω στάσιμων υδάτων ή μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα εξαιτίας χημικών, νεκρών ζώων κ.λπ) και να οδηγήσουν σε άμεση αναστολή της οικονομικής λειτουργίας και ιδιαίτερα σε μακροοικονομικές απώλειες. Το αμέσως προηγούμενο φανερώνει γιατί η αποσύνδεση του αστικού από το φυσικό περιβάλλον και η τεχνητή υποστήριξη του πρώτου, μέσω της τεχνολογίας, εις βάρος του τελευταίου ―που τελικά οδηγεί σε μακροοικονομικές απώλειες με τη διαμεσολάβηση της φύσης― δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με περισσότερη «οικονομική ανάπτυξη» (ουσιαστικά ο άνθρωπος κυνηγάει τον ίσκιο του) και με περισσότερη «τεχνολογική καινοτομία» (όταν το εργαλείο για όλες τις χρήσεις είναι το τεχνολογικό σφυρί, τείνεις να βλέπεις κάθε πρόβλημα σαν καρφί), όπως πιστεύει μια συνείδηση που θεωρεί ότι όλα τα ανθρώπινα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με περισσότερη «οικονομία και τεχνολογία», δίχως να αντιλαμβάνεται πως υπάρχει και κάτι που ονομάζεται «ανθρώπινο μυαλό» (με το νέο μεγάλο όραμα να είναι η υποκατάστασή του από την «τεχνητή νοημοσύνη»). Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: η τεχνολογία, μέσω συγκεκριμένων χρήσεών της, φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με νέες απειλές που ήταν ανύπαρκτες πριν από μια συγκεκριμένη τεχνολογική χρήση.
Παρόλα αυτά ο άνθρωπος των αστικών σπηλαίων, ο άνθρωπος της μεγαλούπολης, της παγκόσμιας πόλης επιμένει να πιστεύει ότι όλα τα προβλήματά του (όπως και το φαινόμενο των αστικών θερμικών νησίδων που έθιξα το καλοκαίρι), μπορούν να επιλυθούν με «περισσότερη τεχνολογία».
Η μεταφορά της λογικής ότι «τα πάντα έχουν την τιμή τους και τα πάντα αγοράζονται» από το πεδίο των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων, με κύριο μέσο συναλλαγών και ανταλλαγής το χρήμα, στο πεδίο των σχέσεων μεταξύ ανθρώπου και φύσης, με κύριο διαμεσολαβητή την τεχνολογία αποτελεί προϊόν και αποτέλεσμα μιας νοοτροπίας που δεν αντιλαμβάνεται ότι, πρώτον, το χρήμα της τεχνολογίας δεν θα έχει εσαεί αξία ως προς τις φυσικές διεργασίες και, δεύτερον, ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποπληρώνει συνεχώς τα φυσικά κόστη της χρήσης του τεχνολογικού χρήματος, το οποίο τείνει να μετατραπεί σε εργαλείο πανανθρώπινης καταστροφής (για τη νοοτροπία που αντιλαμβάνεται την τεχνολογία ως χρήμα, ως κύριο μέσο συναλλαγών και ανταλλαγής μεταξύ ανθρώπου και φύσης, δες Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης, Πανδημικός Επίλογος).
Η τεχνολογία έχει μετατραπεί στο παιχνίδι του ανθρώπου των παγκόσμιων μητροπολιτικών κέντρων μέσω του οποίου πιστεύει πως το υποσύνολο, δηλαδή το δομημένο περιβάλλον, μπορεί να υπερκεράσει και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες που προκαλούνται στο σύνολο, δηλαδή στο φυσικό περιβάλλον.
Επιπλέον, ο άνθρωπος των σύγχρονων αστικών σπηλαίων και οπαδός της προόδου χαρακτηρίζεται από τη μαγική σκέψη που ισχυρίζεται ότι η γέννηση της ανθρώπινης ψυχής συνοδεύεται από τη θέληση του ανθρώπου να ασκήσει εξουσία στη φύση. Το γεγονός ότι είναι κατά τη διάρκεια, ή την απαρχή, των νέων χρόνων που τίθεται ο άνθρωπος ως «κύριος και κάτοχος της φύσης» (Descartes) δεν αναιρεί ότι μια τέτοια σκέψη είναι μαγική, το αντίθετο: «η γέννηση της μαγικής συνείδησης είναι η γέννηση του ανθρώπου ως ενός όντος που φτιάχνει και κατασκευάζει, και ως εκ τούτου γίνεται χειριστής μιας δύναμης που φαίνεται να είναι διακριτή από τις δυνάμεις της -μη ανθρώπινης- φύσης» (Jean Gebser).
Ίσως να λησμονεί ο σύγχρονος άνθρωπος, ο οποίος διατρέχει τον κίνδυνο να συνθλιβεί ανάμεσα στις δυνάμεις της φύσης και της τεχνολογίας (αυτός είναι ο υπαρξιακός κίνδυνος που αντιμετωπίζει), ότι κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας έχουν εγκαταλειφθεί αμέτρητες φορές άπειρα δομημένα και αστικά περιβάλλοντα. Οι αλλεπάλληλες και συνεχώς επαναλαμβανόμενες ιστορικά περιπτώσεις εγκατάλειψης εστιών, κάποιες φορές αποτελούσαν τοπικά φαινόμενα ιδιαίτερων συνθηκών και άλλες φορές συμβάδιζαν με την πτώση και κατάρρευση κοινωνικών σχηματισμών, αυτοκρατοριών ή και ολόκληρων πολιτισμών. Σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος των σύγχρονων αστικών σπηλαίων θα πρέπει να έχει υπόψη του και να μην ξεχνά ότι το φυσικό περιβάλλον παραμένει πάντοτε ένα και συνεχές ― σε αντίθεση με τα διαχρονικά πολλαπλά και ασυνεχή δομημένα-αστικά περιβάλλοντα, και παρά τα σύγχρονα τεχνολογικά παιχνίδια του ανθρώπου με τη φύση.
Δημήτρης Β. Πεπόνης
.~`~.
Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.
14 | 9 | 4 μ.Κ ~ Year ΙV AQ | 2023
Το βιβλίο μου Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης. Από την Ουκρανία και την Πανδημία στη Νέα Πλανητική Τάξη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος:
Μπορείτε να προμηθευτείτε και να παραγγείλετε Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης (Τόπος) σε όλα τα βιβλιοπωλεία πανελλαδικά. Ενδεικτικοί σύνδεσμοι με το βιβλίο: Πολιτεία, Ιανός, Πρωτοπορία, Public κ.λπ.
