7 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021
Μουσική Συνοδεία
Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Ψέματα λένε οι άνθρωποι. Όμως οι αριθμοί μπορούν να παραπλανήσουν μέσα από τη μέθοδο από την οποία προκύπτουν, μέσω των τρόπων που τους ερμηνεύουμε και των πλαισίων που τους εντάσσουμε προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα και να αναδυθεί νόημα.
Οι αριθμοί μπορεί να μην λένε ψέματα, λοιπόν, όμως αν μελετήσει κανείς ιστορία της φιλοσοφίας και των επιστημών διαπιστώνει πως λειτουργούν μαγικά. Βασικά δε χρειάζεται να μελετήσει τίποτα από τα προηγούμενα παρά μόνο να παρατηρήσει πόσο μαγικά χρησιμοποιούνται οι αριθμοί από τα κόμματα και τα μήντια στα πλαίσια διαμόρφωσης της λεγόμενης κοινής γνώμης, χειραγώγησης συνειδήσεων, δημιουργίας συναίνεσης και νομιμοποίησης αποφάσεων που επιδιώκουν να παρουσιάζονται ότι έχουν έρεισμα κάπου αλλού πέρα από τον υπολογισμό το συμφέρον και τη βούληση αυτού που αποφασίζει.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι αριθμοί μπορούν να αμφισβητηθούν. Εξ ου και επιλέγω να παρουσιάσω αρκετά παραδείγματα και πλαίσια τα οποία θεωρώ πως λειτουργούν και ως έμμεσοι έλεγχοι επί των αριθμών. Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι να φωτίσω πτυχές και να καταστήσω φανερές γωνίες που ήταν ανύπαρκτες για τον αναγνώστη προτού διαβάσει το κείμενο. Ο αναγνώστης κρίνει τι κρατάει και τι αφήνει απ' όσα ακολουθούν.
Επιλέγω ως κεντρικό άξονα, για να εξετάσω τα κράτη και τη διαχείρισή τους στην κρίση της πανδημίας έναν δείκτη, τον σκληρότερο που υπάρχει: τους επιβεβαιωμένους θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους (confirmed CoViD-19 deaths per million people). Εκτιμώ ότι φανερώνει σημαντικά πολιτικά στοιχεία ανεξάρτητα από την υγειονομική δυνατότητα και διαχείριση ενός κράτους. Το κείμενο από την αρχή μέχρι το τέλος του διατρέχει ο συγκεκριμένος δείκτης, που λειτουργεί ως κεντρικός άξονας, με τους υπόλοιπους να δρούν συμπληρωματικά και περιπτωσιολογικά (το κείμενο είναι πολιτικό και όχι τεχνικό με δείκτες για την υγεία). Τα στοιχεία είναι από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Τα πλαίσια που χρησιμοποιώ προσπαθώ να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο διαυγή και να προσφέρουν δυνατότητα ελέγχου επί των αριθμών ακόμη και στην περίπτωση που οι τελευταίοι αμφισβητηθούν.
Οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί όμως σε αριθμούς αποτυπώνονται οι μεταξύ τους σχέσεις.
Μελετώντας, λοιπόν, τους αριθμούς σχετικά με τον δείκτη των επιβεβαιωμένων θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους, διαπίστωσα πως αρχικά διαμορφώνονται τρεις ομάδες κρατών ως προς την επιτυχία και την αποτυχία τους στη διαχείριση της πανδημικής κρίσης σε παγκόσμια κλίμακα. Βεβαιώθηκα πως οι αριθμοί έχουν κάποια αξία μόλις άρχισαν να φανερώνονται μέσα από την εξέτασή τους είτε γεωγραφικές είτε δημογραφικές είτε οικονομικές είτε πολιτικές πραγματικότητες.
Έτσι επέλεξα ως βάση εκκίνησης (I) τη μεγαλύτερη οικονομία της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ασίας, δηλαδή τις Η.Π.Α, τη Γερμανία και την Κίνα. Ύστερα αποφάσισα να εμπλουτίσω το αρχικό σχήμα (II) με τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, τόσο ως προς το ονομαστικό ΑΕΠ (Nominal) όσο και ως προς την ισοτιμία της αγοραστικής τους δύναμης (Purchasing Power Parity), και να αποτυπώσω τα αποτελέσματα εκτός από διάγραμμα και σε χάρτη, προκειμένου να υπάρξει και χωρική αποτύπωσή τους μέσω της οποίας φανερώνεται η σημασία της γεωγραφίας της γειτνίασης και της εγγύτητας (ο χάρτης βέβαια είναι παραδοσιακός, δηλαδή ΆφροΕυρωκεντρικός, αλλά δεν είναι δυνατόν να τεθούν και ζητήματα χαρτογραφίας σε ένα τέτοιο κείμενο). Στη συνέχεια διεύρυνα ακόμη περισσότερο τον αριθμό των κρατών και προχώρησα (III) στις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη (ομοίως), επιλογή από την οποία προέκυψε μια διαφοροποίηση. Συνέχισα (IV) με μια συσχέτιση διηπειρωτικών διαστάσεων για Η.Π.Α και Ε.Ε και ολοκλήρωσα συγκρίνοντας (V) τα πιο αποτυχημένα και επιτυχημένα κράτη μεταξύ τους, διεξάγοντας πολλαπλούς ελέγχους μέσω πέντε ακόμη περιπτώσεων ή πλαισίων, προκειμένου να ελεγχθεί η μεγάλη εικόνα.
I
Μελετώντας τις μεγαλύτερες οικονομίες σε Αμερική, Ευρώπη και Ασία διαπιστώνουμε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν πάνω από 1050 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, η Γερμανία 450+ ενώ η Κίνα 4.
Οι μεγαλύτερες οικονομίες σε πλανητική κλίμακα με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ (Nominal) είναι οι εξής: 1. Η.Π.Α, 2 Κίνα, 3 Ιαπωνία, 4. Γερμανία, 5. Ηνωμένο Βασίλειο, 6. Ινδία, 7. Γαλλία, 8. Ιταλία, 9. Καναδάς, 10. Νότια Κορέα, 11. Ρωσσία, 12. Βραζιλία, 13. Αυστραλία, 14. Ισπανία, 15. Ινδονησία, 16. Μεξικό, 17. Ολλανδία, 18. Ελβετία, 19. Σαουδική Αραβία, 20. Τουρκία (με την Ταϊβάν και το Ιράν να ακολουθούν).
Ενώ με βάση το ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity) οι μεγαλύτερες οικονομίες είναι οι εξής: 1. Κίνα, 2. Η.Π.Α, 3. Ινδία, 4. Ιαπωνία, 5. Γερμανία, 6. Ρωσσία, 7. Ινδονησία, 8. Βραζιλία, 9. Ηνωμένο Βασίλειο, 10. Γαλλία, 11. Μεξικό, 12. Ιταλία, 13. Τουρκία, 14. Νότια Κορέα, 15. Καναδάς, 16. Ισπανία, 17. Σαουδική Αραβία, 18. Αυστραλία, 19. Αίγυπτος, 20. Πολωνία (με την Ταϊλάνδη και την Ταϊβάν να ακολουθούν).
II
Αν συγκρίνουμε τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες οι τρεις ομάδες κρατών που προκύπτουν, ως προς την επιτυχία και την αποτυχία τους στη διαχείρισης της πανδημίας σε παγκόσμια κλίμακα, με βάση τον δείκτη των επιβεβαιωμένων θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους, έχουν ως εξής:
Πρώτη Ομάδα: 1. Ιταλία με περισσότερους από 1250 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, 2. Ηνωμένο Βασίλειο (1150+), 3. Ισπανία (1100+), 4. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050+), 5. Γαλλία (1000+), 6. Βραζιλία (930),
Δεύτερη Ομάδα: 7. Γερμανία (450+), 8. Καναδάς (430+) και 9. Ρωσσία (410+),
Τρίτη Ομάδα: 10. Ινδία (110), 11. Ινδονησία (85), 12. Αυστραλία (35), 13. Ιαπωνία (30), 14. Νότια Κορέα (20) και 15. Κίνα (4).
Οι τρεις ομάδες αποτυπώνονται καθαρά στο διάγραμμα ενώ ο χάρτης βοηθά σε μια χωρική, περιφερειακή και γεωγραφική αντίληψη των πραγμάτων.
Υπάρχει αποτύπωση και για τις δεκαπέντε μεγαλύτερες οικονομίες με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity), όμως για λόγους απλότητας παρακάμπτω τις εικόνες. Ουσιαστικά, εκτός του ότι αλλάζει η ιεράρχηση των κρατών στη λίστα (γίνεται περισσότερο πλανητική και λιγότερο δυτικόευρωκεντρική), στο διάγραμμα και τον χάρτη προστίθενται η Τουρκία και το Μεξικό και βγαίνουν εκτός εικόνας η Ισπανία και η Αυστραλία. Η Τουρκία βρίσκεται μεταξύ της τρίτης και της δεύτερης ομάδας ενώ το Μεξικό στην πρώτη.
III
Αν συγκρίνουμε τώρα τις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες η διαφοροποίηση που προκύπτει είναι ότι οι ομάδες κρατών που διαμορφώνονται από τρεις γίνονται δύο.
Πρώτη Ομάδα: 1. Ιταλία (1250), 2. Ηνωμένο Βασίλειο (1150), 3. Ισπανία (1100), 4. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050), 5. Γαλλία και 6. Μεξικό (1000), 7. Βραζιλία (930), 8. Ελβετία (850) ενώ ακολουθεί 9. η Ολλανδία που βρίσκεται μεταξύ των δύο ομάδων με περίπου 700 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους.
Δεύτερη Ομάδα: 10. Γερμανία (450), 11. Καναδάς (430), 12. Ρωσσία (410), 13. Τουρκία (260), 14. Σαουδική Αραβία (180), 15. Ινδία (110), 16. Ινδονησία (85), 17. Αυστραλία (35), 18. Ιαπωνία (30), 19. Νότια Κορέα (20) και 20. Κίνα (4).
Ομοίως και για τις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες υπάρχει αποτύπωση με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity). Σε αυτή την περίπτωση φεύγουν από το κάδρο η Ελβετία και η Ολλανδία και προστίθενται η Αίγυπτος και η Πολωνία. Η τελευταία βρίσκεται σε λίγο χειρότερα επίπεδα από την Ολλανδία στο διάγραμμα, δηλαδή μεταξύ της δεύτερης και της πρώτης ομάδας κρατών.
Ολοκληρώνω με μια παρατήρηση που δε σχετίζεται με το πλαίσιο των μεγαλύτερων οικονομιών αλλά έχει τη σημασία της. Η συζήτηση περί της Σουηδίας είναι εν πολλοίς ιδεολογική. Με βάση τον δείκτη που εξετάζω η Σουηδία δεν ξεχωρίζει ιδιαίτερα με περίπου 890 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους (συγκριτικά με άλλα «δυτικά» κράτη, γιατί σε πλανητική κλίμακα έχει τα μαύρά της τα χάλια). Βρίσκεται στην πρώτη-χειρότερη ομαδοποίηση κρατών, σε σχετικά καλό επίπεδο για τη συγκεκριμένη ομάδα, κοντά στη Βραζιλία και την Ελβετία, ενώ σε περιφερειακό επίπεδο αποτελεί μακράν το χειρότερο σκανδιναβικό κράτος. Η χρησιμοποίησή της ως το ένα άκρο μιας αντίθεσης λειτουργεί μάλλον παραπλανητικά καθώς στην ουσία συγκρίνονται κράτη από την πρώτη ομαδοποίηση μεταξύ τους. Αν κάποιος επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα αντιθετικό παράδειγμα με την πρώτη ομάδα κρατών, και εφόσον είχε ως σκοπό του τον περιορισμό των θανάτων και όχι κάποια διαφορετική στόχευση, το λογικό θα ήταν να επιλέξει στο ένα άκρο είτε τη Γερμανία είτε τον Καναδά ή, κάπως πιο τραβηγμένα, την Ολλανδία (που βρίσκεται μεταξύ των δύο ομαδοποιήσεων). Τα προηγούμενα βέβαια εφόσον έπρεπε να επιλέξει αποκλειστικά ανάμεσα σε κράτη του βορειοατλαντικού χώρου, δηλαδή του πλέον αποτυχημένου ―ως προς τον δείκτη που εξετάζουμε― στον πλανήτη.
IV
Στην «ποσοτική» μέτρηση με τους απόλυτους αριθμούς οι Η.Π.Α και η Ε.Ε έχουν περισσότερους θανάτους όχι μόνο από τα υπόλοιπα κράτη αλλά και από ολόκληρες ηπείρους: οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μετρούν περίπου 360 χιλιάδες απώλειες ανθρώπων, περισσότερους από ολόκληρη την Αφρική και την Ασία, και ελαφρώς λιγότερους από την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία μετρά περίπου 370 χιλιάδες θανάτους (η Ε.Ε βέβαια δεν αποτελεί ενιαίο κράτος αλλά πολιτική και οικονομική ένωση κρατών ηπειρωτικών διαστάσεων). Σε απόλυτους αριθμούς οι ήπειροι με τους περισσότερους θανάτους είναι η βόρεια Αμερική και η Ευρώπη με πάνω από μισό εκατομμύριο η καθεμιά τους (στην Ευρώπη προφανώς προσμετρώνται, πέραν των κρατών της Ε.Ε, και κράτη όπως η Ουκρανία, η Ρωσσία κ.λπ). Θυμίζω πως στην Ασία κατοικεί κάτι λιγότερο από το 60% του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού.
Όμως και στην «ποιοτική» μέτρηση ―την οποία αναφέρω με επιφύλαξη σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη συσχέτιση διηπειρωτικών διαστάσεων― οι Ηνωμένες Πολιτείες, ένα κράτος ηπειρωτικών διαστάσεων, βρίσκονται στην πρώτη θέση με περισσότερους από 1050 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, πάνω από την ήπειρο της βόρειας και της νότιας Αμερικής, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από την Ευρώπη ως ήπειρο, από την Ασία και την Αφρική.
Δεν εντυπωσιάζει τόσο η παταγώδης αποτυχία των Η.Π.Α, δηλαδή της μόνης αναπτυγμένης χώρας που το μέσο εισόδημα για το κάτω μισό της κοινωνίας μειώνεται συνεχώς εδώ και τρεις συναπτές δεκαετίες, και του βιομηχανικού κράτους που διεξήγαγε τους περισσότερους πολέμους σε παγκόσμια κλίμακα μέσα στην ίδια χρονική περίοδο (με όλα τα παράπλευρα αποτελέσματα που μπορεί να έχουν τα προηγούμενα, για να αναφέρουμε μονάχα δυο από τους παράγοντες που συνέβαλλαν στο να μετατραπούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σε κωλοχανείο, ή που καθιστούν πλέον αδύνατον να κρύβονται πίσω από εξωτερικούς εχθρούς και οικουμενικά ιδεολογήματα οι εκτρωματικές καταστάσεις του εσωτερικού τους). Εκείνο που προκαλεί περισσότερη εντύπωση είναι η διαπίστωση του πόσο έωλη, ανούσια και κενή περιεχόμενου είναι η ενδό«δυτική» διαμάχη για το αν τα πάει καλύτερα η αμερικανική ή η ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού. Η.Π.Α και Ε.Ε για αυτό που είναι, για ό,τι αξιώνουν και ό,τι πρεσβεύουν σε πλανητική κλίμακα, έχουν αποτύχει παταγωδώς σε σχέση με τον υπόλοιπο πλανήτη, έχουν απογυμνωθεί (μεταξύ τους, στη «δυτική» τους ραγισμένη γυάλα και στην ιδεολογική φούσκά τους, μπορούν να τρώγονται χάριν τοπικών και υπερεθνικών διατλαντικών συσχετισμών και συμφερόντων).
Αυτό που μπορεί να παρουσιαστεί ως υπερασπιστικό επιχείρημα στα πλαίσια που εξετάζουμε εδώ υπέρ των λεγόμενων δυτικών κρατών, δηλαδή των κρατών του ευρωαμερικανικού χώρου του βόρειου Ατλαντικού, αν εξεταστούν το καθένα κατά μόνας, είναι ο ρυθμός θνητότητας (CoViD-19). Παραδείγματος χάριν, η Κίνα έχει μεγαλύτερο ρυθμό θνητότητας από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Τυνησία (οι οποίες βρίσκονται περίπου στα ίδια επίπεδα) και μικρότερο από την Αίγυπτο. Ωστόσο, πέραν του γεγονότος ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Μαλαισία έχουν από τους μικρότερους ρυθμούς θνητότητας στον πλανήτη, πολύ χαμηλότερους από τα αποτελεσματικότερα «δυτικά» κράτη, και ο συγκεκριμένος δείκτης μπορεί να λειτουργήσει μερικώς παραπλανητικά. Διότι είναι διαφορετικό πράγμα ένας ρυθμός θνητότητας πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο σε μια νεανική κοινωνία με ρυθμούς γονιμότητας άνω των δύο παιδιών (ανά γυναίκα) σε σύγκριση με έναν ρυθμό θνητότητας κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο σε μια κοινωνία από τις πλέον γερασμένες με ρυθμούς γονιμότητας κάτω των δύο παιδιών. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα έχει και περισσότερους θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους και υψηλότερο ρυθμό θνητότητας (CoViD-19) ενώ και πιο γερασμένη κοινωνία είναι και με μικρότερο ρυθμό γονιμότητας από την Τουρκία. Κατά τα λοιπά, η Ελλάδα έχει κληρονομήσει αυτή την ηλίθια ευρωδυτικίζουσα νοοτροπία, στην επαρχιώτικη ασφαλώς εκδοχή της καρικατούρας, του περιφερειακού δημοδιδάσκαλου που με ύφος πατρονάρει και εισάγει στους κόλπους του πολιτισμού τους... βαρβάρους, δηλαδή τους μη παρηκμασμένους. Όπως λέει και ο λαός, οι γέροι ―και οι παρηκμασμένοι― ξεμωραίνονται ή, πιο ποιητικά και ηθικοδιδακτικά, Μωραίνει Κύριος ὅν βούλεται ἀπολέσαι...
Ολοκληρώνοντας, το πλέον αποτυχημένο κράτος σε αριθμό θανάτων ανά εκατομμύριο ανθρώπους στην ήπειρο της Αμερικής, νότιας και βόρειας, είναι το Περού (1150) με τις Η.Π.Α να το ακολουθούν, ενώ στην αφρικανική ήπειρο είναι η Νότια Αφρική (540+) την οποία ακολουθεί η Τυνησία (420+). Το χειρότερο μουσουλμανικό κράτος είναι το Ιράν (650+) ―που βρίσκεται σε παρεμφερή επίπεδα με την Ολλανδία, όπως η Τυνησία με το Ισραήλ― εφόσον όμως δεν προσμετρηθεί η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως μερικώς μουσουλμανικό κράτος. Αν προσμετρηθεί, τότε η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατέχει τη χειρότερη θέση με περισσότερους από 1250 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους. Δηλαδή το μερικώς μουσουλμανικό κράτος που βρίσκεται στην Ευρώπη είναι περισσότερο αποτυχημένο στο συγκεκριμένο δείκτη τόσο από το χειρότερο κράτος των αφρικανικών ακτών της Μεσογείου όσο και από το αντίστοιχο της Μέσης Ανατολής.
V
Στα είκοσι πιο αποτυχημένα κράτη σε πλανητική κλίμακα πρώτο συναντάμε το Βέλγιο με 1700 και πλέον θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ ακολουθούν Σλοβενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Ιταλία, Βόρεια Μακεδονία, Περού, Βουλγαρία, Τσεχία, Ηνωμένο Βασίλειο (1150+), Μαυροβούνιο, Ισπανία, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1050+), Ουγγαρία, Κροατία, Γαλλία (1000+), Μεξικό, Παναμάς, Αρμενία, Αργεντινή, Βραζιλία (με την Ελβετία να ακολουθεί).
Ορισμένα από τα πλέον επιτυχημένα κράτη είναι η Ταϊβάν με 0.3 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, το Βιετνάμ (0.4), η Ταϊλάνδη, η Κίνα (4), η Νέα Ζηλανδία (5), η Μαλαισία, η Νότια Κορέα (20), η Ιαπωνία (30) και η Αυστραλία. Προφανώς υπάρχουν αρκετά κράτη που δεν αναφέρω διότι παραδοσιακά έχουν χαμηλή αλληλόδραση με το εξωτερικό περιφερειακό, διεθνές και παγκόσμιο περιβάλλον.
Βλέπουμε πως στο ένα άκρο βρίσκονται κράτη όπως το Βέλγιο, οι Η.Π.Α, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, κράτη του Ατλαντικού και της λεγόμενης Δύσης, και στο ακριβώς αντίθετο άκρο η Ταϊβάν, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, όλα κράτη της Ασίας του Ειρηνικού, ανεξαρτήτως αν έχουν ανταγωνιστικές μεταξύ τους σχέσεις.
Το παράδειγμα φαίνεται να επιβεβαιώνει την εκτίμηση που έχω εκφράσει εδώ και χρόνια για την ολοκλήρωση ενός ιστορικού κύκλου του πυρήνα της «Δύσης» (ή της κεντρικής γεωγραφίας του φιλελευθερισμού) και την κατάσταση του πυρήνα, δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία. Ωστόσο δεν πρέπει να μείνουμε μονάχα σε αυτό.
Αρκετοί ισχυρίζονται πως οι αριθμοί σε ό,τι αφορά την Κίνα είναι ψευδείς ή αλλοιωμένοι. Πέραν του ότι μια τέτοια στάση αποκρύπτει όλα τα παραδείγματα και τα πλαίσια που προηγήθηκαν (φανερώνοντας έναν τρομακτικό υποκειμενισμό ή και μια εθελοτυφλία) αλλά και όσα ακολουθούν, ακόμη και αν δεχτούμε π.χ πως είναι δεκαπλάσιοι οι θάνατοι ανά εκατομμύριο ανθρώπους συγκριτικά με τα επίσημα στοιχεία, δεν αλλάζει η μεγάλη εικόνα και η κύρια αντίθεση, η οποία είναι συνταρακτική και συγκλονιστική:
Οι επιβεβαιωμένοι θάνατοι ―τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ανά εκατομμύριο ανθρώπους― είναι συντριπτικά περισσότεροι στην Αμερική και την Ευρώπη συγκριτικά με την ανατολική και νότιοανατολική Ασία.
Η αμέσως προηγούμενη διαπίστωση απόκτα μεγαλύτερο βάθος και βάρος αν εξετάσουμε και ορισμένες ακόμη περιπτώσεις-πλαίσια. Πιο συγκεκριμένα έχω επιλέξει πέντε:
Πρώτον, τις πόλεις και τα μικροκράτη, με χειρότερη περίπτωση τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου (1800+ προφανώς μέσω αναγωγής) με την Ανδόρα και το Λιχτενστάιν να ακολουθούν (1000+). Την καλύτερη θέση κατέχει η Σιγκαπούρη (5) με το Σουλτανάτο του Μπρουνέι (7) να έπεται. Το Μονακό βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα (100) και σε λίγο χειρότερη θέση από το μικρότατο αλλά στρατηγικότατο αφρικανικό κράτος-κατασκεύασμα που αποτελεί κόμβο στρατιωτικών βάσεων, το Τζιμπουτί (60+).
Δεύτερον, τα κράτη αγγλοσαξωνικής καταγωγής που βρίσκονται νοτίως της Ασίας του Ειρηνικού και του Ινδικού, στη λεγόμενη Ωκεανία, δηλαδή τη Νέα Ζηλανδία (5) και την Αυστραλία (35), που τα πήγαν απείρως καλύτερα από το πρωτογενές-καταγωγικό κράτος του Ατλαντικού, στην προκειμένη περίπτωση το Ηνωμένο Βασίλειο, που ξεπερνά τους 1150 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους.
Σε αυτό το σημείο απαραίτητη είναι μια επισήμανση για τον Καναδά που επιβεβαιώνει και εμβαθύνει μια παρατήρηση που έχω κάνει για την αντιστροφή της σχέσης κέντρου-περιφέρειας στην εποχή και τον κόσμο που αναδύεται. Την αντιστροφή αυτή πλέον δεν την παρατηρούμε μόνο σε ένα επίπεδο (π.χ οικονομικό) αλλά και στο πλαίσιο που εξετάζουμε εδώ, τουλάχιστον μερικώς. Για παράδειγμα, δεν αποτελεί η πρώην αποικία της Ολλανδίας, η Ινδονησία, μόνο μεγαλύτερη οικονομία από το πρώην μητροπολιτικό κέντρο, αλλά έχει και καλύτερα αποτελέσματα από αυτήν στον δείκτη που εξετάζουμε, με την Ολλανδία να μετρά περίπου 700 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους και την Ινδονησία 85 (στα ίδια επίπεδα βρίσκεται το Κατάρ). Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται μονάχα στη σχέση των δυτικών με τα εξωδυτικά κράτη αλλά και στη σχέση των δυτικών κρατών μεταξύ τους, με τον Καναδά (430) να τα πηγαίνει καλύτερα τόσο από το Ηνωμένο Βασίλειο (1150+) όσο και από τη Γαλλία (1000+), δηλαδή από τα παλαιά μητροπολιτικά κέντρα. Οι περιπτώσεις της Νέας Ζηλανδίας (5) και της Αυστραλίας (35), που αναφέρθηκαν προηγουμένως, πέραν όλων των άλλων φανερώνουν και τη δύναμη της γεωγραφίας, της γειτνίασης και της εγγύτητας, με τα δύο κράτη που βρίσκονται νότια της Ασίας του Ειρηνικού και του Ινδικού, να έχουν καλύτερα αποτελέσματα τόσο από το παλαιό μητροπολιτικό κράτος, το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο και από το βορειοαμερικανικό κράτος που βρέχεται από τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, τον Καναδά ― η Ολλανδία, επίσης, φαίνεται να επιβεβαιώνει τη δύναμη της γειτνίασης, καθώς λειτουργεί σαν χώρα-όριο μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας και Βελγίου από τη μια μεριά, με πάνω από 1000 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, και της Γερμανίας από την άλλη, με λιγότερους από 500.
Συνεχίζοντας, βλέπουμε πως ακόμη και αν εξετάσουμε, τρίτον, τα αποτελεσματικότερα κράτη του Ατλαντικού, όπως είναι η Ισλανδία και η Νορβηγία (82), διαπιστώνουμε πως βρίσκονται στα ίδια επίπεδα με κράτη του Ινδικού και του Ειρηνικού, όπως η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες (85). Ακόμη και αν κάποιος αμφισβητήσει τα συγκεκριμένα νούμερα έχει αξία είτε να επισημάνει πως μιλάμε για κράτη που είναι κατά πολύ φτωχότερα, πιο νεανικά, περισσότερο πολυπληθή και πυκνοκατοικημένα (σε αυτό το σημείο θα είχε ενδιαφέρον να ανοίξει μια θεματολογία περί αντοχής και ανθεκτικότητας) είτε να αναφερθεί στη Μαλαισία που μετρά λιγότερους από 20 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους.
Και προκειμένου να εξανεμιστεί κάθε αμφιβολία που μπορεί να προκύψει για την κύρια αντίθεση που παρατηρείται και τη μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται, ακολουθούν δύο ακόμη περιπτώσεις.
Τέταρτον, τα τρία πιο γερασμένα κράτη του πλανήτη, δηλαδή η Ιαπωνία όπου η (δια)μέση ηλικία υπερβαίνει τα 48 έτη, η Ιταλία όπου αγγίζει τα 48 και η Γερμανία όπου ξεπερνά τα 46.5 έτη.
Τέλος, πέμπτον, τα δύο ισχυρότερα ―προς το παρόν― νησιωτικά κράτη από οικονομική, στρατιωτική, βιομηχανική και τεχνολογική άποψη, δηλαδή η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ανάμεσά τους το χάος.
Οι θάνατοι ανά εκατομμύριο ανθρώπους στην Ιταλία είναι 1250+, στο Ηνωμένο Βασίλειο 1150+, στη Γερμανία 450+, ενώ στην Ιαπωνία μόλις 30.
Έξοδος
Τα παραδείγματα και οι αριθμοί αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από την επιφάνεια βρίσκεται μια πολύ βαθύτερη εξέλιξη που σχετίζεται με την τεκτονική μετακίνηση που λαμβάνει χώρα από τη «Δύση» προς την «Ανατολή», από την Ευρώπη και την Αμερική του Ατλαντικού προς την Ασία του Ειρηνικού και του Ινδικού κ.ο.κ.
Οι αυτοαποκαλούμενες δυτικές κοινωνίες ήταν κάποτε γνωστές για την διακυβέρνηση, την ορθολογικότητα και την επιστήμή τους (ή το λιγότερο κατασκεύασαν ένα τέτοιο κοσμοείδωλο για την αυτοκατανόηση και αυτοδικαιώσή τους, το οποίο εξωτερίκευσαν προς τους υπολοίπους με τους τελευταίους να το αποδέχονται ως αληθές). Όμως τα προηγούμενα έχουν μεταβληθεί σε παχιά λόγια και ιδεολογικό πολτό. Η τελευταία δεκαετία όχι μόνο έριξε τις μάσκες αλλά ταυτόχρονα φανέρωσε, πέρα από κάθε αμφιβολία, πόσο σάπιο έχει καταστεί το βασίλειο της Δανιμαρκίας. Το λεγόμενο δεύτερο κύμα επιβεβαίωσε και εμβάθυνε αυτή την πεποίθηση. Δε χρειάζεται το τρίτο κύμα για να πέσουν ολοκληρωτικά οι μάσκες ― αυτές ουσιαστικά έπεσαν με τον ακατάσχετο «εμβολιοκεντρισμό» και την «εμβολιολογία», δηλαδή με την τρομακτική εξάρτηση των πολιτικών συστημάτων. Ο έλεγχος της πανδημίας δίχως απόλυτη εξάρτηση από το εμβόλιο αποτελεί επίδειξη δύναμης, ενώ η απόλυτη εξάρτηση από αυτό αποτελεί απόδειξη αδυναμίας. Όσο πιο αδύναμη είναι μια πολιτεία τόσο πιο εξαρτημένη για τη διαχείριση και τον έλεγχο μιας έκτακτης συνθήκης, και για τη συνέχιση της κοινωνικής ζωής, είναι από αυτά τα πράγματα. Και στην αδυναμία, σαφώς, περιλαμβάνεται όχι μόνο το έλλειμμα νομιμοποίησης, αλλά επίσης η απώλεια αξιοπιστίας και η αποδυνάμωση της ισχύος της πειθούς, καθώς και του αισθήματος εμπιστοσύνης.
Οι κοινωνίες του ευρωαμερικανικού βορειοατλαντικού χώρου δεν ζουν σε ένα ισορροπημένο πνευματικό και ιδεολογικό καθεστώς, περιβάλλον και σύστημα (διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και χειραγώγησης του φαντασιακού: κινηματογράφος, ειδήσεις, σειρές, δημοσκοπήσεις, εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί, πολυμέσα κ.λπ). Τούτο δε σημαίνει πως άλλες κοινωνίες ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όμως δεν είναι οι άλλες κοινωνίες που διαφυλάσσουν για τον εαυτό τους το ρόλου του δημοδιδάσκαλου και πρωτοδίδαχου της ανθρωπότητας. Αν οι λεγόμενες δυτικές κοινωνίες ζούσαν σε ένα λιγότερο υποκειμενικό περιβάλλον, στο οποίο δεν θα κυριαρχούσαν η αυτοϊκανοποίηση, η εθελοτυφλία, οι ονειροφαντασίες και οι ψευδαισθήσεις, ο αυτοβαυκαλισμός, η αυτοεξαπάτηση και η αυτοπαραμυθίαση τότε, πρώτον, οι κυβερνήσεις των κοινωνιών αυτών θα ήταν υπόλογες για τα επίπεδα θανάτων και, δεύτερον, θα είχαν μεγάλο πρόβλημα να εξηγήσουν ―διατηρώντας παράλληλα κάποια ίχνη νομιμοποίησης― πως είναι δυνατόν κράτη της Ασίας του Ειρηνικού, της νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας, να ξέμπλεξαν με ορισμένα πράγματα από τα τέλη του δευτέρου ή τις αρχές του τρίτου τριμήνου του 2020, ενώ τα «δυτικά» κράτη θα ταλαιπωρούνται σίγουρα μέχρι τα μέσα και τα τέλη του 2021, ίσως ακόμη και πιο μετά.
Ο εφησυχασμός και η αλαζονεία που χαρακτηρίζει μεγάλο τμήμα αυτών των κοινωνιών, τόσο σε επίπεδο ελίτ όσο και σε επίπεδο λαού, τους τύφλωσε και δεν τους επέτρεψε να δουν π.χ πως η προηγούμενη πικρή εμπειρία των κρατών της Ασίας με τις επιδημίες (SARS 2002, Mers 2015), συνέβαλλε στην ανθεκτικότητα, την επαγρύπνηση και τη σοβαρότητά τους. Στις κοινωνίες αυτές δεν ξέρω αν υπάρχουν πολλές δημοδιδασκαλίες περί δημοκρατίας, ή περί της τεχνολογίας ως μεσσιανικής σωτηρίας, όμως φαντάζει από δύσκολο ως αδιανόητο ένας Κορεάτης ―είτε κατείχε δημόσιο αξίωμα είτε όχι― να είχε χαρακτηρίσει τον Mers «σαουδαραβικό ιό» (η Ν. Κορέα είχε τη σημαντικότερη έξαρση το 2015).
Δημήτρης Β. Πεπόνης
.~`~.
Αν θεωρείτε πως ο χρόνος που αφιερώνεται και οι ιδέες που εκφράζονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Ευχαριστώ.
7 | 1 | 2 μ.Κ (Year ΙΙ AQ) | 2021
